Aleś Białacki laureatem Pokojowej Nagrody Nobla. Uhonorowano również organizacje z Ukrainy i Rosji

Alaksandr Białacki (znany jako "Aleś") to białoruski działacz praw człowieka, twórca i dyrektor założonego w 1996 r. Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna”, wiceprzewodniczący Międzynarodowej Federacji Praw Człowieka.

Swoją działalność opozycyjną Białacki rozpoczął już w czasach komunistycznych, organizując demonstracje przeciw reżimowi. Wsławił się także jako propagator używania języka białoruskiego. Po rozpadzie ZSRR opozycjonista aktywnie działał na rzecz praw człowieka, wydając m.in. niezależną prasę, a także zwołując protesty przeciw cenzurze i brutalności władz.

W 1996 r., po brutalnym rozpędzeniu jednej z takich demonstracji, Białacki współtworzył Centrum "Wiosna". Zadaniem organizacji jest udzielanie pomocy prawnej i materialnej osobom prześladowanym przez reżim w Mińsku i ich rodzinom.

Z uwagi na swoją działalność noblista ponaddwudziestokrotnie stawał przed sądem. W 2011 r. skazany został na 4,5 roku pobytu w kolonii karnej o zaostrzonym rygorze oraz konfiskatę mienia. Zarzucono mu uchylanie się od podatków. Zwolniono go w czerwcu 2014 r. Powtórnie aresztowany w lipcu 2021 r. po dziś dzień pozostaje w areszcie.

Alaksandr Białacki jest katolikiem, ma żonę i syna. Zachęcamy do lektury naszego wywiadu z Alesiem Białackim, opublikowanego w ubiegłym roku na łamach Aletei Polska.

Organizacja powstała w 2007 r. w Kijowie. Jej pierwotnym celem było wzmacnianie swobód demokratycznych na Ukrainie i propagowanie idei społeczeństwa obywatelskiego. Po inwazji Rosji na Ukrainę w lutym br. Centrum zaangażowało się w działania mające na celu identyfikację i udokumentowanie rosyjskich zbrodni wojennych przeciwko ukraińskiej ludności cywilnej. Szefową organizacji jest prawcznika Oleksandra Matwijczuk.

Stowarzyszenie Memoriał powstało w 1987 r. w ZSRR z inicjatywy miejscowych działaczy praw człowieka. Wśród jego założycieli znaleźli się m.in. laureat Pokojowej Nagrody Nobla Andriej Sacharow oraz obrończyni praw człowieka Swietłana Gannuszkina. Zadaniem Stowarzyszenia było przechowywanie pamięci o ofiarach systemu komunistycznego.

Po upadku ZSRR Memoriał stał się największą organizacją praw człowieka w Rosji. Prócz upamiętniania ofiar zbrodni okresu komunistycznego stowarzyszenie dokumentuje przypadki łamania praw człowieka przez obecne władze kraju. Prowadzi m.in. rejestr aktualnie przetrzymywanych przez reżim więźniów politycznych.

Memoriał dokumentował również m.in. przypadki zbrodni wojennych, jakich dopuszczały się rosyjskie wojska w Czeczenii. Z powodu tej działalności w 2009 r. zamordowana została szefowa miejscowego oddziału Stowarzyszenia, Natalia Estemirowa.

W grudniu ub. r. władze w Moskwie nakazały zamknięcie Memoriału, uznanego za "agenturę obcych sił". Pilotujący jej funkcjonowanie działacze odmówili jednak realizacji tego polecenia. Obecnie szefem Stowarzyszenia jest mający polskie korzenie Jan Raczyński.

Jak podał w uzasadnieniu Norweski Komitet Noblowski, tegoroczni laureaci "reprezentują społeczeństwo obywatelskie w swoich krajach. Od wielu lat promują prawo do krytyki władzy i ochrony podstawowych praw obywateli. Podjęli wyjątkowy wysiłek, aby dokumentować zbrodnie wojenne, łamanie praw człowieka i nadużycia władzy. Razem pokazują znaczenie społeczeństwa obywatelskiego dla pokoju i demokracji".