Teologowie prawosławni: Odrzucamy herezję „rosyjskiego świata” i haniebne działania władz rosyjskich

„Odrzucamy herezję „rosyjskiego świata” (русского міра) i haniebne działania władz rosyjskich podjęte z przyzwolenia Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w celu usprawiedliwienia wszczęcia wojny przeciwko Ukrainie” – czytamy w Deklaracji Teologów Prawosławnych skierowanej przeciwko ideologii „russkiego miru”. Autorzy Deklaracji, pod którą podpisało się już kilkuset wybitnych teologów prawosławnych, uważają, że „rosyjska inwazja na Ukrainę rozpoczęta 24 lutego 2022 r. „stanowi historyczne zagrożenie dla prawosławnej tradycji chrześcijańskiej”. Dokument został opublikowany 13 marca przez Akademię Studiów Teologicznych w Wolos (Tessalia, Grecja). Publikujemy pełen tekst deklaracji w polskim tłumaczeniu.

«O pokój dla całego świata i o dobry stan świętych Kościołów Bożych oraz o pojednanie wszystkich – módlmy się do Pana» (Boska Liturgia)

Rosyjska inwazja na Ukrainę rozpoczęta 24 lutego 2022 r. stanowi historyczne zagrożenie dla prawosławnej tradycji chrześcijańskiej. Wiernych prawosławnych jeszcze bardziej niepokoi fakt, że wyżsi hierarchowie Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego odmówili uznania faktu inwazji, formułując zamiast tego niejasne i wieloznaczne deklaracje na temat potrzeby pokoju w świetle „wydarzeń” i „akcji wojskowych” na Ukrainie. Podkreślając braterskie pochodzenie Ukraińców i Rosjan, wspólnie tworzących „Świętą Ruś”, oskarżają oni „zły Zachód” o działania militarne, a nawet nawołują własne wspólnoty religijne do modlitwy w sposób taki, jaki faktycznie stanowi zachętę do przejawiania wrogości.

Podstawą poparcia ze strony znacznej części hierarchii Patriarchatu Moskiewskiego, dla wojny prezydenta Władimira Putina przeciwko Ukrainie, jest jeden z rodzajów prawosławnego fundamentalizmu religijnego, określany mianem etnofiletyzmu. Ma on charakter totalitarny, otrzymał nazwę „rosyjski świat” (pусскій мір). To fałszywe nauczanie przyciąga wielu do Kościoła prawosławnego i zostało też nawet przyjęte przez ultraprawicowych fundamentalistów katolickich i protestanckich.

W swoich wystąpieniach publicznych, w ciągu ostatnich 20 lat, prezydent Putin i patriarcha moskiewski Cyryl (Gundiajew), stopniowo stymulowali i rozwijali ideologię „rosyjskiego świata” (pусского міра). Od roku 2014, kiedy Rosja zaanektowała Krym i wszczęła wojnę zastępczą w ukraińskim Donbasie, aż do rozpoczęcia wojny na pełną skalę przeciw Ukrainie i już w trakcie tej wojny, Putin i patriarcha Cyryl używają ideologii "rosyjskiego świata" dla usprawiedliwienia inwazji.

W swoim nauczaniu ogłosili istnienie ponadnarodowej przestrzeni albo cywilizacji rosyjskiej, zwanej „Świętą Rusią”, obejmującej Rosję, Ukrainę i Białoruś (a czasami również Mołdawię i Kazachstan), a również etnicznych Rosjan i ludzi rosyjskojęzycznych na całym świecie. W swoim nauczaniu głoszą, że ten „rosyjski świat” ma wspólne centrum polityczne (Moskwa), wspólne centrum duchowe (Kijów jako „matka całej Rusi”), wspólny język (rosyjski), wspólny Kościół (Rosyjski Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego) i jednego wspólnego patriarchę (moskiewskiego), który współdziała w „symfonii” ze wspólnym prezydentem/przywódcą narodowym (Putinem), w celu kierowania tym „rosyjskim światem, wspierając wspólną odrębną duchowość, moralność i tożsamość kulturową”.

„Rosyjskiemu światowi” (русскому міру), przeciwstawia się skorumpowany Zachód, na czele którego stoją Stany Zjednoczone i narody Europy Zachodniej. Zachód już skapitulował przed „liberalizmem”, „globalizacją”, „chrystianofobią”, „prawami homoseksualistów”, które rozpowszechniają się dzięki gej-paradom i „wojującemu sekularyzmowi”. Przeciwko Zachodowi i przeciw tym prawosławnym, którzy popadli w schizmę i błąd (takich jak patriarcha ekumeniczny Bartłomiej i lokalne Kościoły prawosławne, które go wspierają) stanęli Patriarchat Moskiewski wraz z Władimirem Putinem jako prawdziwi obrońcy prawosławnego nauczania, które opierają się na kategoriach tradycyjnej moralności, rygorystycznego i niezachwianego pojmowania Tradycji oraz szacunku dla „Świętej Rusi”.

Od czasu intronizacji patriarchy Cyryla w 2009 r. czołowe postacie Patriarchatu Moskiewskiego, a także oficjalni przedstawiciele Federacji Rosyjskiej, konsekwentnie opierają się na założeniach ideologii „rosyjskiego świata” (русского міра), aby podważyć teologiczne podstawy jedności prawosławia. Zasada etnicznej organizacji Kościoła została potępiona na soborze w Konstantynopolu w 1872 roku. Tymczasem fałszywa doktryna etnofiletyzmu jest podstawą ideologii „rosyjskiego świata” (русского міра). A w przypadku uznania tych błędnych zasad za obowiązujące, Kościół prawosławny przestaje być Kościołem Ewangelii Jezusa Chrystusa, przestaje być Kościołem Apostołów, Nicejsko-Konstantynopolitańskiego Credo, Soborów Powszechnych i Ojców Kościoła. Jedność, w swojej istocie, staje się niemożliwa.

Dlatego też odrzucamy herezję „rosyjskiego świata” (русского міра) i haniebne działania władz rosyjskich – podjęte z przyzwolenia Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego – w celu usprawiedliwienia wszczęcia wojny przeciwko Ukrainie. Wojnę tę umożliwiło podłe i nikczemne nauczanie, nie mające żadnego uzasadnienia, głęboko nieortodoksyjne, niechrześcijańskie i wrogie ludzkości, która jest powołana, aby być „odkupioną, oświeconą i obmytą w Imię Pana naszego Jezusa Chrystusa i Ducha Bożego” (z liturgii sakramentu chrztu).

Tak jak Rosja wtargnęła na Ukrainę, tak Patriarchat Moskiewski, na czele z patriarchą Cyrylem, stał się agresorem dla Kościoła prawosławnego np. w Afryce, powodując podziały i waśnie, zadając niezliczone rany nie tylko ciału, ale i duszy, zagrażając zbawieniu wiernych.

Biorąc pod uwagę, że doktryna „pусского міра” niszczy i dzieli Kościół, zainspirowani Ewangelią Pana naszego Jezusa Chrystusa i Świętą Tradycją Kościoła Prawosławnego – Żywego Ciała Chrystusa, głosimy i wyznajemy następujące prawdy:

1. «Królestwo moje nie jest z tego świata. Gdyby królestwo moje było z tego świata, słudzy moi biliby się, abym nie został wydany Żydom. Teraz zaś królestwo moje nie jest stąd (J 18,36)».

Głosimy, że wyznaczonym przez Boga celem i urzeczywistnieniem historii, jej τέλος (celem ostatecznym), jest nadejście Królestwa Pana naszego Jezusa Chrystusa, Królestwa prawdy, sprawiedliwości, pokoju i radości w Duchu Świętym, Królestwa, o którym mówi Pismo Święte, w interpretacji Ojców. To jest Królestwo, w oczekiwaniu którego uczestniczymy w każdej Świętej Liturgii: „Błogosławione Królestwo Ojca i Syna, i Ducha Świętego, teraz i na wieki wieków!” (Boska Liturgia).

To Królestwo jest jedynym fundamentem i autorytetem zarówno dla prawosławnych, jak i dla wszystkich chrześcijan. Nie ma innego źródła objawienia, żadnej podstawy dla wspólnoty, społeczeństwa, państwa, prawa, osobistej tożsamości i doktryny dla Prawosławia jako Ciała Żywego Chrystusa – poza tym, co zostało objawione przez naszego Pana Jezusa Chrystusa i poprzez niego przez Ducha Świętego.

Dlatego potępiamy jako nieortodoksyjne i odrzucamy wszelkie nauczanie dążące do tego, aby zastąpić Królestwo Boże – jakie widzieli prorocy, a które było głoszone i objawione przez Jezusa Chrystusa, o którym nauczali apostołowie, które zostało przyjęte przez Kościół jako mądrość, sformułowane w dogmatach przez Ojców i doświadczane w każdej Boskiej Liturgii – królestwem świata tego, czy to „Świętą Rusią”, czy „Świętym Bizancjum”, czy jakimkolwiek innym ziemskim królestwem, uzurpującym sobie władzę samego Chrystusa przekazania królowania Bogu i Ojcu (1 Kor. 15,24) i zaprzeczającym mocy Bożej, aby otrzeć z ich oczu wszelką łzę (Ap 21,4).

Zdecydowanie potępiamy wszelkie formy teologii, które negują fakt, że chrześcijanie są migrantami i uchodźcami na tym świecie, bowiem „nie mamy tutaj trwałego miasta, ale szukamy tego, które ma przyjść (Hbr 13,14), „Nasza ojczyzna jest w niebie. Stamtąd też jako Zbawcy wyczekujemy Pana naszego Jezusa Chrystusa” (Flp 3,20). Chrześcijanie "mieszkają każdy we własnej ojczyźnie, lecz niby obcy przybysze. Podejmują wszystkie obowiązki jak obywatele i znoszą wszystkie ciężary jak cudzoziemcy. Ziemia obca jest im ojczyzną i każda ojczyzna ziemią obcą”(List do Diogneta, 5).

1. Pierwszy punkt faktycznie potępia wszelką retorykę ze strony działaczy religijnych, odwołującą się do istnienia chrześcijańskich (prawosławnych) systemów państwowych „pełnych sukcesów”, czy to w przeszłości, czy w teraźniejszości. Królestwo Chrystusa „nie jest z tego świata” i zadaniem Kościoła nie jest podtrzymywanie ani wspieranie jakiejkolwiek ideologii państwowej.

2. «Oddajcie więc Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga» (Mt 22,21).

Głosimy, że w oczekiwaniu na ostateczny triumf Królestwa Bożego wyznajemy jedyną i najwyższą władzę naszego Pana Jezusa Chrystusa. W obecnym stuleciu ziemscy władcy zapewniają pokój, aby lud Boży mógł podążać „cichym i skromnym życiem we wszelkiej pobożności i czystości” (Boska Liturgia). Jednak żaden lud, państwo ani ustrój życia ludzkiego nie ma większego prawa do nas, niż Jezus Chrystus, aby „na imię Jezusa zgięło się każde kolano istot niebieskich i ziemskich i podziemnych”(Flp 2,10).

Dlatego potępiamy jako nieortodoksyjne i odrzucamy wszelkie nauki, które podporządkowują Królestwo Boże, objawione w Jedynym Świętym Kościele Bożym, jakiemukolwiek królestwu tego świata, szukając u innych władców kościelnych lub świeckich usprawiedliwienia i odkupienia. Kategorycznie odrzucamy wszelkie formy rządów, które ubóstwiają państwo (teokrację) i wchłaniają Kościół, pozbawiając go wolności proroczego przeciwstawiania się wszelkiej niesprawiedliwości. Potępiamy również wszystkich tych, którzy afirmują cezaropapizm, zastępując posłuszeństwo Ukrzyżowanemu i Zmartwychwstałemu Panu posłuszeństwem wobec każdego przywódcy, mającego władzę i twierdzącego, że jest namaszczony przez Boga, niezależnie od tego, czy nosi tytuł "cezara", "cesarza", "imperatora", "cara" czy "prezydenta".

Treść punktu drugiego wyraża to, że Kościół nie może służyć władzy państwowej ani podporządkowywać się jej, otrzymując w zamian przywileje.

3. «Nie ma już Żyda ani poganina, nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteście kimś jednym w Chrystusie Jezusie» (Ga 3,28).

Głosimy, że podział ludzkości na grupy ze względów rasowych, religijnych, językowych, etnicznych lub z powodu jakichkolwiek innych mało istotnych atrybutów ludzkiej egzystencji jest własnością tego niedoskonałego i grzesznego świata, który zgodnie z tradycją patrystyczną nazywa się „odmiennościami ciała” (św. Grzegorz z Nazjanzu, Słowo 7, 23). Twierdzenie o wyższości jednej grupy nad innymi jest złem pospolitym, wynikającym z takich podziałów, które są całkowicie sprzeczne z Ewangelią, według której wszyscy są równi w Chrystusie, wszyscy muszą przed Nim odpowiadać za swoje czyny i wszyscy mogą otrzymać Jego miłość i przebaczenie nie dlatego, że są członkami jakiejś grupy społecznej lub etnicznej, ale jako istoty ludzkie, stworzone i zrodzone na obraz i podobieństwo Boże (Rdz 1,26).

Dlatego potępiamy jako nieortodoksyjne i odrzucamy wszelkie nauki, które przypisują jakiejkolwiek społeczności terytorialnej, narodowej lub etnicznej wyobrażenie o sobie, że wspólnoty te zostały umocnione przez Boga lub posiadają władzę daną im przez Boga, lub przypisują sobie szczególną świętość lub czystość, albo określają swoją kulturę jako szczególną lub mającą specjalne Boże powołanie, bez względu na to, czy jest to kultura grecka, rumuńska, rosyjska, ukraińska czy jakakolwiek inna.

4. «Usłyszeliście, że powiedziano: będziesz miłował swojego bliźniego i nienawidził swojego wroga. Ale ja mówię wam: kochajcie waszych wrogów i módlcie się o tych, którzy was prześladują, abyście mogli być synami waszego Ojca, który jest w Niebiosach» (Mt 5,43-45).

Podążając za przykazaniem naszego Pana, stwierdzamy, że jak mówił św. Sylwan z Athos, „łaski Bożej nie ma w tym człowieku, który nie miłuje swoich wrogów” i że nie możemy zaznać pokoju (jako przeciwieństwa wrogości), dopóki nie pokochamy naszych wrogów. Prowadzenie wojny jest przeto całkowitym odrzuceniem Chrystusowego prawa miłości.

Dlatego potępiamy jako nieortodoksyjne i odrzucamy wszelkie nauki, które zachęcają do podziałów, nieufności, nienawiści i przemocy między ludami, religiami, wyznaniami, narodami lub państwami. Potępiamy również jako nieortodoksyjne i odrzucamy wszelkie nauki, które demonizują lub zachęcają do demonizowania tych, których państwo lub społeczeństwo uważa za „innych”, w tym cudzoziemców, dysydentów politycznych i religijnych oraz innych członków napiętnowanych mniejszości społecznych.

Odrzucamy wszelkie podziały manichejskie i gnostyczne, wywyższające świętą kulturę prawosławnego Wschodu i należące do niej prawosławne ludy, w opozycji do zdeprawowanego i niemoralnego „Zachodu”. Szczególnie haniebne jest potępienie innych narodów przez różne prośby liturgiczne Kościoła, które również wywyższają członków Kościoła prawosławnego i odpowiednich kultur jako duchowo oświeconych w porównaniu z cielesnymi, świeckimi „innowiercami”.

Punkty 3 i 4 są ważne. Przestrzegają one przed – niestety rozpowszechnioną w krajach tradycyjnie prawosławnych – ideą szczególnej wartości i wyższości własnego, „prawosławnego” stylu życia, i własnej kultury.

5. «Idźcie i starajcie się zrozumieć, co znaczy: Chcę raczej miłosierdzia niż ofiary. Bo nie przyszedłem powołać sprawiedliwych, ale grzeszników» (Mt 9,13; por. Oz 6,6 i Iz 1,11-17).

Wyznajemy, że Chrystus wzywa nas do okazywania miłosierdzia wobec ubogich, głodnych, bezdomnych, uchodźców, migrantów, chorych i cierpiących, zarówno na poziomie prywatnym, jak i społecznym, oraz do szukania sprawiedliwości dla prześladowanych, cierpiących i potrzebujących. Jeśli nie odpowiadamy na wołanie o pomoc ze strony naszego bliźniego, gorzej – jeśli zamiast udzielenia pomocy pobijemy jego, ograbimy i zostawimy, aby cierpiał i umierał po drodze (Przypowieść o dobrym Samarytaninie, (por. Łk 10,25-37), to choć znajdujemy się w miłości Chrystusa w drodze do Królestwa Bożego, ale sami uczyniliśmy się wrogami Chrystusa i Jego Kościoła.

Jesteśmy powołani nie tylko do modlitwy o pokój, ale do tego, aby być gotowym do czynnego i proroczego powstania i potępienia niesprawiedliwości, do tworzenia pokoju nawet kosztem naszego życia. „Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi”. (Mt 5,9). Ofiara i modlitwa podczas liturgii, jeśli przy tym sami nie jesteśmy gotowi działać ofiarnie, prowadzą do potępienia, gdyż są sprzeczne z ofiarą Chrystusową (por. Mt 5,22-26 i 1 Kor 11,27-32).

Dlatego potępiamy jako nieortodoksyjne i odrzucamy wszelkie propagowanie duchowego „kwietyzmu” („spokoju ducha”) wśród wiernych i duchowieństwa Kościoła, od najwyższego patriarchy do najskromniejszych świeckich. Upominamy tych, którzy modlą się o pokój, ale nie są w stanie aktywnie stworzyć pokoju ze strachu lub braku wiary.

To stwierdzenie faktycznie demaskuje samousprawiedliwienie, które ma miejsce wśród wielu prawosławnych: „moim zadaniem jest się modlić”. Nie, ani twoja modlitwa, ani nawet anachoretyzm, są niczym bez aktywnej miłości w Chrystusie!

6. «Jeżeli będziecie trwać w nauce mojej, będziecie prawdziwie moimi uczniami 32 i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli» (J 8,31-32).

Głosimy, że Jezus wzywa swoich uczniów nie tylko do poznania prawdy, ale także do mówienia prawdy: „Niech wasza mowa będzie: Tak, tak; nie, nie. A co nadto jest, od Złego pochodzi” (Mt 5,37). Inwazja wojskowa na pełną skalę na sąsiedni kraj dokonana przez mocarstwo posiadające drugi na świecie potencjał militarny nie jest „specjalną operacją wojskową”, „wydarzeniem” lub „konfliktem” ani nie może być opisana jakimkolwiek innym eufemizmem wybranym po to, aby zaprzeczyć prawdziwym faktom. Przeciwnie, jest to rzeczywiście inwazja wojskowa na pełną skalę, która już doprowadziła do ogromnej liczby ofiar cywilnych i wojskowych oraz do tego, że życie ponad czterdziestu czterech milionów ludzi zostało brutalnie zakłócone, a ponad dwa miliony ludzi zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów i stania się uchodźcami (według stanu na dzień 13 marca 2022 r.). Tę prawdę trzeba wypowiedzieć, bez względu na to, jak bardzo jest ona bolesna.

Dlatego potępiamy jako nieortodoksyjne i odrzucamy wszelkie nauczanie lub działanie, które zawiera wyraźną odmowę mówienia prawdy, albo nauczanie lub działanie, które aktywnie tłumi prawdę o okrucieństwach popełnionych przeciwko Ewangelii Chrystusowej na Ukrainie. Całkowicie potępiamy wszelkie wypowiedzi i dyskurs o „bratobójczej wojnie”, „powtarzaniu się grzechu Kaina, który z zawiści zabił swego brata”, chyba że wyraźnie nazywają przestępcze zamiary i winę jednej strony wobec drugiej (por. Ap 3,15-16).

Oświadczamy, że to, co jest napisane powyżej — umocnienie prawdy, a także potępienie złych czynów i błędnych osądów i ich odrzucenie jako nieortodoksyjnych — opiera się na Ewangelii Jezusa Chrystusa i na Świętej Tradycji wiary prawosławnej i chrześcijańskiej. Wzywamy wszystkich, którzy przyjmą tę Deklarację, aby przy podejmowaniu decyzji dotyczących polityki kościelnej pamiętali o wspomnianych w niej pryncypiach teologicznych, tak samo jak przy podejmowaniu decyzji dotyczących polityki kościelnej. Błagamy wszystkich, których dotyczy ta Deklaracja, aby powrócili do „jedności ducha w więzi pokoju” (Ef 4,3).

Punkt ten podkreśla wagę świadectwa chrześcijan o prawdzie. I potępia wszelką przebiegłość, podejmowaną również z powodów politycznych, kiedy hierarchowie kościelni boją się nazywać w swoim imieniu zło popełnione przez rząd lub przywódców politycznych.

13 marca 2022 – Niedziela Prawosławia

Podpisali:

1. Dr. Theofilos Abatzidis, Volos Academy, Greece

2. Revd. Dr. Christophe D’Aloisio, Institut Orthodoxe Saint-Jean-le-Théologien & Université catholique de Louvain Brussels, Belgium

3. V. Revd. Robert M. Arida Boston, MA, USA

4. Dr. Antoine Arjakovsky, Collège des Bernardins Paris, France

5. Prof. Susan Ashbrook, Harvey Brown University RI, USA

6. Dr. Nikolaos Asproulis, Volos Academy, Greece

7. V. Revd. John Behr, University of Aberdeen, UK

8. Dr. Ionut Biliuta Gh. Sincai Institute, Romanian Academy, Romania

9. Dr. Lori Branch, University of Iowa IA, USA

10. Revd. Dr. Radu Bordeianu Duquesne, University Pittsburgh, PA, USA

11. Revd. Dr. Ciprian Burlacioiu, University of Munich, Germany

12. Sergei Chapnin Artos, Fellowship Moscow, Russia

13. Revd. Dr. John Chryssavgis, Sydney College of Divinity, Australia

14. Editor in chief Jordan Georgiev, Doxologia Infonews (Website for international church and religious news), Bulgaria

15. Editor Alexander Angelov, Doxologia Infonews (website for international church and religious news), Bulgaria

16. Dr. Helen Creticos Theodoropoulos, Chicago, IL, USA

17. M.S., M.A. Nayla Debs, France/Lebanon

18. Prof. George E. Demacopoulos, Fordham University New York, NY, USA

19. Revd. Dr. Nicholas Denysenko, Valparaiso University, IN, USA

20. Dr. Philip Dorroll, Wofford College SC, USA

21. M.A Costis Drygianakis, Volos Academy, Greece

22. Revd. Dr. Brandon Gallaher, University of Exeter, UK

23. Dr.; Senior Lecturer in Eastern Christian Studies Grant White, Sankt Ignatios College, Stockholm School of Theology Stockholm, Sweden

24. Prof. Paul Gavrilyuk Founding President, International Orthodox Theological Association, St. Thomas University MN, USA

25. Peter Bylen, United States

26. Dr. Tamara Grdzelidze, Ilia State, University Tbilisi, Georgia

27. Doctoral Student John Monaco Duquesne, University Pittsburgh, PA (USA)

28. Retired Anastasios Gounaris Formerly of Greek Orthodox Archdiocese of America Chania, Crete, Greece

29. Professor Tatiana Pronina, Leningrad State University Pushkin St. Petersburg, Russia.

30. Rev. Dr. Perry Hamalis, North Central College, Naperville, IL, USA

31. Ms Olga Kariatlis, Australia

32. Dr. David Bentley, Hart University of Notre Dame, IN, USA

33. MA Nina Dippon, Dippon Colorado Springs, CO

34. Prof. Dr. Georgi Kapriev, St. Кliment Ohridski University Sofia, Bulgaria

35. Archim. Prof. Cyril Hovorun, Stockholm School of Theology, Sweden

36. V. Revd. Dr. John A. Jillions, Institute for Orthodox Christian Studies, Cambridge, UK

37. Dr. Pantelis Kalaitzidis, Volos Academy, Greece

38. Prof. Christos Karakolis, National and Kapodistrian University of Athens, Greece

39. Prof. Dr. Assaad Elias Kattan, University of Münster, Germany/Lebanon

40. Dr. Lisa Holsberg, Fordham University, New York

41. Dr. Nikos Kouremenos, Volos Academy, Greece

42. Prof. Paul Ladouceur, Trinity College, University of Toronto ON, Canada

43. Dr. Sr. Vassa Larin Coffee with Sister Vassa Catechetical Programs Vienna, Austria

44. Mika Peltola Finland

45. Dr. Lucian N. Leustean Aston University Birmingham, UK

46. Inga Leonova The Wheel Boston, MA, USA

47. James L.M. Bloodworth United States

48. M.A. Elijah John McKnight Orthodox Church in America United States

49. Olga Lossky-Laham Paris, France

50. Daniel Lossky Institut Orthodoxe Saint-Jean-le-Théologien Brussels, Belgium51 Lecturer Roger Coresciuc Faculty of Theology «Dumitru Staniloae» Romania

52. V. Revd. Prof. Andrew Louth Durham University, UK and St Irenaeus Orthodox Theological Institute, Radbout University, Nijmegen Netherlands

53. Prof. Vasilios Makrides University of Erfurt Germany

54. Dr. Ina Merdjanova Trinity College Dublin Ireland

55. Prof. Paul Micevych University of California Los Angeles CA, USA

56. Dr. Alexandra de Moffarts Institut Orthodoxe Saint-Jean-le-Théologien Brussels, Belgium

57. PhD Universite de Paris IV-Sorbonne Teodor Baconschi Romanian MFA Bucharest Romania

58. Prof. Dimitrios Moschos National and Kapodistrian University of Athens Greece

59. Dr. Hermina Nedelescu Scripps Research CA, USA

60. Prof. Michael Ossorgin Fordham University New York, NY, USA

61. Dr. Paul Meyendorff St Vladimir’s Orthodox Theological Seminary NY, USA

62. V. Revd. Prof. Michael Plekon The City University of New York — Baruch College NY, USA

63. Dr. Ashley Purpura Purdue University IN, USA

64. Dr. Teva Regule President, Orthodox Theological Society of America USA

65. V. Revd. Richard René University of Toronto ON, Canada

66. Prof. Svetoslav Riboloff Sofia University «St. Kliment of Ochrid» Bulgaria

67. Dr. Sarah Riccardi-Swartz Arizona State University AZ, USA

68. Revd. Dr. Anthony Roeber St. Vladimir’s Orthodox Theological Seminary New York, NY, USA

69. Dr. Robert Saler Christian Theological Seminary Indianapolis, IN, USA

70. Prof. Kerry P. C. San Chirico Villanova University PA, USA

71. Deacon Ron Boyer www.gci.org U.S.A.

72. Prof. Stephen J. Shoemaker University of Oregon Eugene, OR, USA

73. Dr. Constantin Sigov National University of Kyiv-Mohyla Academy and “Dukh i Litera” [Spirit and Letter] Research and Publishing Association Kyiv, Ukraine

74. Dr. Cyrille Sollogoub Institut Orthodoxe Saint-Jean-le-Théologien Brussels, Belgium

75. Prof. Katerina Tsalampouni Aristotle University of Thessaloniki Greece

76. Captain Alexander N. Soukhanov United States of America

77. Prof. Lucian Turcescu Concordia University Montreal, QC, Canada

78. M.Th Georgios Vlantis Volos Academy Greece/Germany

79. Dr. Nicolae Roddy Creighton University USA

80. Dr. Katherine Kelaidis USA

81. Archim. PhD Anton C. Vrame Holy Cross Greek Orthodox School of Theology MA, USA

82. Prof. Gayle Woloschak Northwestern University Chicago, IL, USA

83. Diane Beck All Saints of North America Orthodox Church Albuquerque, NM, USA

84. Dr. Nathaniel Wood Fordham University New York, NY, USA

85. Revd. Dr. Victor Yudin Leuven, Belgium

86. MDiv Orthodox Theology John Heropoulos USA

87. Dr Sebastian Brock Oriental Institute, Oxford University UK

88. Katie Cokinos Saugerties, New York, USA

89. Lars Ahlbäck Finland

90. Prof. Nicholas Sooy Fordham University NY, USA

91. Reverend Protopresbyter Robert Athas Metropolis Of Boston Brookline, Massachusetts

92. Prof. Luis Salés Scripps College Claremont, California

93. Dr. Jane Yank United States

94. (Rev) Dr Reijnen Anne Marie Theologicum ( Institut Catholique de Paris) / Paris ( France)

95. Professor Petr Kratochvíl Sciences Po Paris

96. Dr. Dimitrios Keramidas Center for Ecumenical, Missiological and Environmental Studies «Metropolitan Panteleimon Papageorgiou» (CEMES) Rome, Italy

97. Hratsch Sarkissian Armenia

98. Dr. Dimitrios Baltas Athens Greece

99. Doctor Anna Meyendorff Washington, DC

100. David Kinasevych Canada

101. Professor of English Scott Cairns Seattle Pacific University USA

102. Rev. Dr Athanasius McVay Chair of Ukrainian Studies, University of Toronto Edmonton, Alberta

103. Mykola Osypenko University of Fribourg Switzerland

104. Revd Dr Andreas Andreopoulos University of Winchester United Kingdom

105. Mr. Nektarios Cooper N/A Cave Spring, GA, USA

106. V. Rev’d Dr. Cyprian Robert Hutcheon McGill University, Montreal (retired) Canada

107. Dr. Daniel F. Stramara, Jr. Rockhurst University Kansas City, MO USA

108. Kristjan Otsmann Estonia

109. Professor Emeritus Daniel J. Sahas University of Waterloo Waterloo, Ontario CANADA

110. Professor Torstein Theodor Tollefsen University of Oslo Norway

111. Associate Professor Nicolae Turcan Babeș-Bolyai University Cluj-Napoca

112. Theologian Vasiliki Giannoutaki Volos Academy Greece

113. Mr. Staasi Heropoulos USA

114. Rev Dr Geoffrey Ready Orthodox School of Theology at Trinity College, University of Toronto Toronto, Canada

115. MA Theology Ruth Nares UK

116. The Ignacio Ellacuria Chair of Catholic Social Thought Peter Phan Georgetown University USA

117. Prof.Dr. Hille Haker Loyola University Chicago USA

118. Professor Charles Lock University of Copenhagen Denmark

119. Dr Viorel Coman KU Leuven Belgium

120. Lecturer David Goodin McGill University Montreal

121. Dr. Candace Hetzner Boston College Boston

122. Dr. Fellow. Dr. Christina Nellist Oxford Centre for Animal Ethics London, UK

123. Dr. Alexei Bodrov Moscow, Russia

124. Cécile Joris Belgium

125. Dr. Cergan Daniel Bucharest University Romania

126. The Rev. C. Brent Hoy-Bianchi ELCA Reno, Nevada, USA

127. Private citizen Michael Żurowski none Warsaw, Poland

128. Associate Professor Kyriakos Kalaitzidis University of Ioannina Greece

129. Assoc. Prof. Athanasios Papathanasiou Highest Ecclesiastical Academy of Athens Greece

130. Colin Justin Grimmond Windsor, Ontario, Canada

131. Professor Joseph Famerée Université catholique de Louvain (Louvain-la-Neuve) Belgium

132. PhD Archdeacon Vsevolod Borzakovsky Member Archdiocesan Council — Archdiocese of Western Europe Rome

133. Rev. Bohdan Hladio Toronto School of Theology Toronto

135. Metropolitan of Nigeria Alexander Gianniris Patriarchate of Alexandria and all Africa Nigeria

136. Assistant Professor Theodor Avramov Sofia University “St. Kliment of Ochrid” Bulgaria

137. Doctor in Theology de Saint Chamas Loys Studium Notre-Dame de Vie France

138. Dr Vitalii Tkachuk City Museum «Spiritual Treasures of Ukraine» Ukraine

139. Archimandrite Alexis Milyutin Métropole Orthodoxe en France ( PO). Vicariat de St Marie et St Alexis d’Ugine France

140. Margaret Klarer St.Anthony Orthodox Church in Bergenfield NJ Jersey USA United States of America

141. Aleksandar Miljkovic London

142. Doctor Isaia Gazzola Theologicum — Institut catholique de Paris Paris

143. Richard Crook Jackson, NH USA

144. Dr. jur. Diogenis Karagiannakidis None Thessaloniki — Greece

145. Revd. Dr. Mark Roosien Yale Institute of Sacred Music CT, USA

146. Christian A. Schwarz NCD International Emmelsbüll, Germany

147. Miss Susan Parkinson Bachelder Trinity Episcopal Church Lenox, Ma.

148. Prof. Nathan Dinneen Rochester Institute of Technology Rochester, New York, USA

149. DESS Droit public Javanni Jean Retired PARIS

150. Dr. and Mrs. Raymond and Irene Benton Loyola Iniversity Chicago Chicago, Illinois, USA

151. Professor Antoine Courban Higher Education Council LEBANON

152. Dr Nadia Delicata Faculty of Theology, University of Malta Malta

153. Dr Tornike Metreveli Lund Universitz Sweden

154. Mr. Michael Koulos NAPERVILLE, IL USA

155. Basil Lourié Scrinium. Journal of Patrology and Critical Hagiography Russia

156. Sîrghi Ana-Maria Bucharest, Romania

157. Mykola Osypenko University of Fribourg Switzerland

158. Assistant Professor Stavros Yangazoglou National and Kapodistrian University of Athens, Greece Athens

159. Dr. Georgios Basioudis Germany

160. Dr Deirdre Good Stevenson School of Ministry Harrisburg, PA

161. Professor Daniel Struve Paris Cité University Paris, France

162. Rossitza Osthus Bochum, Germany

163. Msc, Teacher of Theology Leonidas Telios Lykeum of Larissa Larissa Greece

164. LMSW Demetra DeFeo Fordham University United States

165. Dr. Ioannis Kaminis Sofia University «St. Kliment Ohridski» Sofia

166. Prof. Dr. Norbert Hintersteiner Westfälische Wilhelms Universität Münster Germany

167. Dr. Dominika Kurek-Chomycz Liverpool Hope University UK

168. Hugh Allen Orthodox Parish of the Holy Prophet Elias Exeter

169. PhD. Petr Jandejsek Charles University Prague Czech Republic

170. Prof. dr. Didier Pollefeyt Faculty of Theology and Religious Studies KU Leuven Belgium

171. Professor Gregory Bloomquist Faculty of Theology of Saint Paul University Canada

172. Ph.D. Mary Jane Maxwell USAID Washington DC

173. Professor Lyle Mook University of Rhode Island Kingston, RI, USA

174. Professor Anne Vandenhoeck KU Leuven Belgium

175. Prof. Dr. Reimund Bieringer Katholieke Universiteit Leuven Belgium

176. Rod Miller-Boyer Landers

177. Layperson Deborah (Malacky) Belonick graduate of St. Vladimir’s Orthodox Theological Seminary, USA Warren, OH

178. George Bedrin United States

179. Dr. Adjunct Professor, Retired William Samsonoff SUNY Albany School of Public Health USA

180. Dr. Will Cohen University of Scranton U.S.

181. Tony Chakar Beirut, Lebanon

182. Dr Patrick Hampshire FRSA United Kingdom

183. The Very Rev. Dr. Michael Sniffen Cathedral of the Incarnation Garden City, NY

184. John Paterakis Vice Chairman, The Ecumenical Trust New York

185. John Babetas Montreal, Canada

186. Prof. Lavinia Stan St. Francis Xavier University Canada

187. Igor Babich Ukraine

188. Colin MacIntyre Calvary Community Church Canada

189. Dr. Charalambos Dendrinos Royal Holloway, University of London United Kingdom

190. ArchPriest Daniel Guenther Orthodox Church in America Saskatoon, Canada

191. Yelena Bolshakova Belgium

192. None Dale Simison None United States

193. Dr Chrysovalantis Kyriacou Theological School of the Church of Cyprus Cyprus

194. V. Revd. Prof. Sergio E. Mainoldi Milan, Italy

195. Artist and Icon Painter Edith Mary Isabel Reyntiens Thyateira Diocese of the Greek Patrirchate Scotland

196. Rev’d Fr. David Austin Anglican Manchester UK

197. Michael Berrigan Clark Editorial Staff, The Wheel USA

198. ABD Dr. Theology Pantelis Levakos National and Kapodistrian University of Athens Greece

199. Mark Anthony Sweere OCA United States

200. V. Rev. Dr. Isaac Skidmore Southern Oregon University Ashland, OR, USA

201. The Rev. Robert Michael Pickel Brunswick, Maine USA

202. Dr Nikolaos Raptis Mary Raptou School SA Larissa Greece

203. Orthodox Christian Carol Kerler USA

204. Jack Darakjy Syriac Orthodox Church of Antioch USA

205. Revd Dr Helen Paynter Centre for the Study of Bible and Violence, Bristol Baptist College UK

206. Professor Michael Budde DePaul University Chicago, USA

207. Mary Werbiansky United States

208. Rev. Constantine Wright Athens, GA USA

209. Lecture in Orthodox Canon Law Vladimer Narsia Ilia State University (Georgia) Georgia

210. Aiad Jabbour Germany

211. Prof. Terence Cuneo University of Vermont US

212. Reader Daniel (Maximus) Nicholas Archangel Gabriel Orthodox Church (OCA) Ashland, Oregon, USA

213. Rt Revd Dr Lynn Elizabeth Walker Orthodox Catholic Church of America New York

214. Dr. Chrysostom Koutloumousianos Cambridge Institute for Orthodox Christian Studies Naxos, Greece

215. Dr. Maria Calisi St. Peter’s University Jersey City, NJ, USA

216. Mth Guram Lursmanashvili Sulkhan-Saba Orbeliani University Tbilisi

217. V. Revd. Dr. Leonide Ebralidze Pontifical Lateran University Rome, Italy

218. VRev. Professor Denis J. M. Bradley Bradley Georgetown University /St. Nicholas Cathedral Washington

219. M.A, ThM Claire Koen Fordham Boston

220. Jacob Pederson St Gregorios Orthodox Church Spokane

221. Journalist following religious issues Riccardo cristiano Reset doc Rome

222. Student Steven Roberts Saint Vladimir’s Orthodox Theological School United States

223. ΜΑ Maria Nanou University of Thessaly Volos, Greece

224. Dr Norman Russell St Stephen’s House, University of Oxford France

225. Just another sinner Kathleen Licoppe St-Demetrios Greek Orthodox Church Winnipeg Canada

226. Professor, DPhil Kalin Yanakiev Sofia University «St. Kliment Ohridski» Sofia

227. Dr. Gocha Barnovi Sulkhan-Saba Orbeliani Univeristy Tbilisi, Georgia

228. Professor of Clinical Medicine Emeritus Christopher Mathews University of California San Diego United States

229. Anna Pasechnik UK

230. Rick Zajac USA

231. Father Gabriel Talley Retired Orthodox Priest USA

232. Ryan Klein Boston College Boston

233. Barbara Coker England

234. Adrian Tanasescu-Vlas Fundaţia Culturală «Gândul Aprins» Bucharest, Romania

235. Director of Catholic Studies Michael Baxter Regis University Denver CO

236. Dr. Raluca Arfire Bucuresti, Romania

237. Doctoral Student Christopher Larsen Fielding Graduate Institute Santa Barbara California USA

238. Rt. Rev. Dr. Stephen Duncan OCCA Galveston, Texas

239. Diethelm Adlunger Deutschland / NRW

240. James Bouse USA

241. Maguire University Professor of Ethics D. Stephen Long Southern Methodist University USA

242. Assoc. Prof. (Emerita) Patricia Hardesty James Madison Univ. USA

243. Undergraduate student of Theology Guram Papava Aristotle University of Thessaloniki Georgia

244. Rev’d David-John Williams University of Saint Katherine and The Institute for Orthodox Christian Studies, Cambridge. San Diego

245. Katherina Wlasenko Canada

246. Amber Schley Iragui Portland, Oregon

247. Dr Alexis Richard Cooper McGill University Canada

248. Judith Phillips Waterford, Michigan USA

249. PhD Candidate; Editor Giacomo Sanfilippo Trinity College, University of Toronto; Orthodoxy in Dialogue Toronto, Canada

250. DPT Joanna Efstathiou-Dittmar White Plains, NY, USA

251. Mifflin Ann Saavedra Concord International Church USA

252. Professor of Theology Barry Harvey Baylor University USA

253. Dr. Aram G. Sarkisian Northwestern University Evanston, IL, USA

254. Executive Presbyter Lisa Allgood Presbytery of Cincinnati, PCUSA Cincinnati, OH

255. PhD candidate Paraskevi Arapoglou Aristotle University of Thessaloniki Greece

256. Dr Laura Archer Independence, OR, USA

257. Andrew Taylor USA

258. Bojidar Kolov University of Oslo Norway

259. Dr Thomas Arentzen Uppsala University Sweden

260. Pr. Răduț Seliște Marcel Romanian Orthodox Church România

261. M. Sc. Andre Sytnyk Ukrainian Orthodox Church in Ukraine U.S.A

262. Daniel Lightsey Southern Methodist University Dallas, Texas, USA

263. Presvytera Dr. Kyriaki FitzGerald Co-founder & Exec. Director, Saint Cathrine’s Vision Sandwich, Massachusetts, U.S.A.

264. VREV Peter Baktis Orthodox Church in America USA

265. M.A. Daniel Heide McGill University Canada

266. Rev. Dr. Emanuel Chris, M.D., M.Div. Mansfield, MA

267. Fr. Dr. Arsenius Mikhail St. Athanasius & St. Cyril Theological School Anaheim, California, USA

268. Theodore Stepp Majuro, Republic of the Marshall Islands

269. Dr Razvan Porumb Institute for Orthodox Christian Studies Cambridge

270. Petra Gorisek Kiev Messianic Jewish Congregation Croatia

271. M. Rev Lazar Puhalo OCA Dewdney, Canada

272. Paul Shannon NL

273. Mihaela Tarpa Paris, France

274. Archimandrite James Babcock Eparchy or Newton Oceanside CA

275. David Mohler St. Paul the Apostle Orthodox Church Dayton, OH

276. Educator Edward Stepanian Mr USA

277. Soultana Gargana Greece

278. Rt. Rev. John F. Newbauer Orthodox-Catholic Church of America Fort Wayne, IN 46825

279. Mr Philip Babcock Christian Church USA

280. Professor William Cavanaugh DePaul University Chicago, USA

281. Kristjan Mänd Estonia

282. Pauline Costianes Westland, MI USA

283. Yvette Cuny United States

284. Professor Stamatis Vokos California Polytechnic State University San Luis Obispo, CA, USA

285. Dr. Andrew Nosal University of San Diego San Diego, CA, USA

286. Aarne Lozano USA

287. V Rev. Dr. Gabriel Rochelle St. Sophia Orthodox Theological Seminary; New Mexico State University New Jersey and New Mexico, USA

288. Professor Heather Bailey University of Illinois Springfield USA

289. Mr Daniel Li University of Exeter Exeter

290. Matt Salter None but Christian solidarity with good people around the world. United States

291. Leslie Luppino USA

292. Dr. Charles Tieszen Fuller Theological Seminary Austin, USA

293. Dr Annette Bakker Children’s tumor foundation Usa

294. Rev. Konstantinos Sarantidis Portland, Maine USA

295. Tamara Penwell UK

296. V. Rev Marc Dunaway Eagle River Institute Eagle River, Alaska

297. V. Rev Marc Dunaway Eagle River Institute Eagle River, Alaska

298. Adjunct Professorial Lecturer Eric Terzuolo American University, School of International Service Washington, DC

299. Paul Pasarivakis, University of Laval, Canada

300. Caitilin Kane, USA

301. Albert Edward Meisenbach III, USA

302. John Congdon, Oberlin, College Oberlin, Ohio, United States of America

303. Jeffrey Stephens City of Durham, USA

304. Richard Mohr Fountain Valley, California

305. Steven Fullmer USA

306. Rev’d Dr. Theodore Pulcini Carlisle, PA

307. Professor Caryl Emerson Princeton University

308. Presbytera Dr. Catharine Roth independent scholar United States

309. Nicholas Palos NYS Courts New York

310. Very Reverend Matyas of Canada Orthodox Church of Canada Toronto

311. Wayne Tatusko St. Mark OCA Annandale, VA

312. Fr. Paul Schmidt Holy Wisdom Orthodox Church United States

313. Rev. Dr. Stephen V. Sprinkle Brite Divinity School Fort Worth, Texas USA

314. C. Stoppa Canada

315. Dr. Scott Ables Oregon State University Portland, Oregon, USA

316. Metropolitan EDMUND Cass Holy Cross Minastery Greenville, SC

317. Associate Professor of Historical Theology and Christian Worship L. Edward Phillips Phillips Emory University, Candler School of Theology United States of America

318. Cathy Nemtsov United States

319. Very Reverend Joel Weir Orthodox Church in America Crawfordsville, IN

320. Fr Dragos Herescu Institute for Orthodox Christian Studies Cambridge

321. Rev. Andrew Wollitzer Berkeley Covenant Church Berkeley, Ca

322. Retired professor/ independent scholar Valerie Karras St. Louis, Missouri, USA

323. B.Mus. Horia Vlad Guzu Guzu.ca Montreal, QC, Canada

324. Basil Varghese India

325. The Rev. Deacon James Neal Orthodox-Catholic Church of America United States

326. Matthew Dodrill United States

327. Dr. Oucèma Lionel Karam Ohio University USA/France/Lebanon

328. Dr. Vasyl Rudeyko Ukrainian Catholic University Lviv Ukraine

329. V. Rev. Dr. Gregory Roth Spokane Falls Community College USA

330. Dr Tarek Mitri Saint George University Beirut. Lebanon

331. Rev. Andrew Wollitzer Berkeley Covenant Church Berkeley, Ca, USA

332. Dr. Maria Rybakova Nazarbayev University Kazakhstan

333. Dr. Alison Kolosova University of Tartu Estonia

334. Enseignant-chercheur JEROME CLER Sorbonne-Université FRANCE

335. Ph Doctor in Foundametal Theology Claudio Monge Black Friars Istanbul

336. Barbara Personnaz Montreux, Switzerland

337. Dr James Chater France

338. Kristin Rountree USA

339. LLM Manos Androulakakis Heraklio Crete

340. Rev Dr Craig de Vos North Adelaide, Australia

341. PhD Candidate Raul-Ovidiu Bodea KU Leuven Leuven, Belgium

342. Professor emeritus theological ethics Burggraeve Roger, Catholic University Leuven, Belgium

Tłum. Paweł Przeciszewski

Tłumaczenie na język polski na podstawie przekładu Deklaracji na język ukraiński ks. protojereja Bohdana Ohulczańskiego (Prawosławny Kościół Ukrainy), opublikowanego przez stronę centrum informacyjnego PKU „Kijowskie Prawosławie” dnia 16.03.2022 ДЕКЛАРАЦІЯ ПРАВОСЛАВНИХ БОГОСЛОВІВ СВІТУ ПРО «РУССКІЙ МІР» | КИЇВСЬКЕ ПРАВОСЛАВ’Я (kyiv-pravosl.info)