Czym są Schottenklöstery?

Schottenklöster to dosłownie klasztory szkockie – czyli klasztory założone przez szkockich (ale także irlandzkich) mnichów w Europie kontynentalnej, daleko od Wysp Brytyjskich, w wyniku podejmowanych przez tych mnichów wyjazdów misyjnych. Stanowią one znaczącą i odrębną kategorię średniowiecznych instytucji monastycznych, gdyż kojarzą się przede wszystkim z irlandzkimi i szkockimi tradycjami chrześcijańskimi, które odegrały istotną rolę w kształtowaniu kulturowego i duchowego krajobrazu średniowiecznej Europy.

Historia Schottenklöster sięga okresu wczesnego średniowiecza, od VI do VIII wieku. Irlandzcy i szkoccy mnisi, którzy wyruszali w podróże misyjne z Wysp Brytyjskich na kontynent europejski, byli wysyłani głównie m.in. z wielkich klasztorów Iona i Lindisfarne. Mnisi ci, często nazywani Scoti (czyli Szkoci) lub Hiberni (czyli Irlandczycy), starali się szerzyć chrześcijański monastycyzm na „odległe krainy” – dzisiejsze Niemcy, Austrię i Szwajcarię. Słynny klasztor szkocki w Ratyzbonie jest prawdopodobnie jednym z najsłynniejszych Schottenklöster w Niemczech.

Klasztory te były ośrodkami metodycznej i ścisłej nauki na wysokim poziomie oraz głębokiej duchowości. Oznacza to, że nie tylko odegrały kluczową rolę w stopniowym przejściu od pogaństwa do chrześcijaństwa rdzennych ludów europejskich w regionach uznawanych za „peryferie” dawnego Cesarstwa Rzymskiego, ale także znacząco przyczyniły się do intelektualnego i kulturalnego rozwoju średniowiecznych Europa. Na przykład w większości tych klasztorów znajdowały się ważne skryptoria, w których kopiowano, produkowano, konserwowano, nauczano i przekazywano dzieła filozoficzne, naukowe, teologiczne i literackie.

W rzeczywistości Schottenklöster były w średniowieczu znanymi ośrodkami naukowymi. Mnisi mieszkający i pracujący w tych krużgankach zajmowali się kopiowaniem i konserwacją rękopisów, zarówno religijnych, jak i świeckich, odgrywając w ten sposób kluczową rolę w przekazywaniu i zachowaniu starożytnej wiedzy klasycznej i średniowiecznej. Często byli dwujęzyczni (biegle władali łaciną i gaelickim) i służyli jako pośrednicy między różnymi społecznościami językowymi i kulturowymi.

Pod względem kulturowym Schottenklöster byli znani ze swojego irlandzkiego i szkockiego pochodzenia – to znaczy ze szczególnego sposobu życia zgodnie z regułą benedyktynów – oraz ze sposobu, w jaki ostatecznie udało im się wprowadzić chrześcijański monastycyzm do swoich starożytnych tradycji celtyckich, na przykład wykorzystując naturalne źródła do świętowania chrzty na świeżym powietrzu.

Encyklopedia Katolicka odnotowuje, że pod koniec XIX wieku klasztor św. Jakuba w Ratyzbonie był jedynym zachowanym klasztorem Schottenklöster w Niemczech. Chociaż od 1827 r. klasztorowi ponownie zezwolono na przyjmowanie nowicjuszy, w 1862 r. liczba jego mnichów spadła do dwóch. Nie mając nadziei na jakikolwiek wzrost, Pius IX w swoim piśmie z 2 września 1862 r. zamknął ten ostatni Schottenklöster.