20 ciekawostek o Bazylice św. Piotra. Wiedziałeś o tym? [zdjęcia]

Bazylika Św. Piotra to najbardziej emblematyczna świątynia chrześcijańska. Została wzniesiona w miejscu męczeńskiej śmierci apostoła, któremu Jezus powierzył pieczę nad całym Kościołem, czyli pierwszego papieża.

Zobacz pierwszą część galerii z ciekawostkami:

Bazylika jest położona na terenie Ager Vaticanus, który obejmował prawie dwanaście kilometrów kwadratowych. Było to opuszczone, pełne węży pole, na którym z czasem powstała etruska osada zwana Vaticum. Przypuszczalnie ta nazwa dała początek późniejszemu Watykanowi. Nawiązuje ona do imienia etruskiego boga Vaticanus lub Vagitano. Ono z kolei pochodzi od vaticinium czyli sztuki jasnowidzenia, w której Etruskowie byli mistrzami.

Kiedy zejdziemy do podziemnych grot obecnej majestatycznej budowli, możemy prześledzić jej rozbudowę na przestrzeni wieków. Bazylika stoi w miejscu, gdzie poniósł męczeństwo św. Piotr Apostoł, w okolicy cyrku Nerona. Znajdowała się tam mała nekropolia i to tam właśnie powstał pierwszy skromy kościół, który za rządów cesarza Konstantyna Wielkiego na mocy jego edyktu o wolności religijnej, przekształcono we wczesnochrześcijańską bazylikę.

Fundamenty pod aktualną bazylikę położono 18 kwietnia 1506 roku za pontyfikatu Juliusza II, a budowę ukończono w 1626 roku, kiedy na tronie Piotrowym zasiadał Urban VIII. W trwającym tyle lat procesie konstrukcyjnym uczestniczyło 14 architektów, a wśród nich tak wybitni artyści jak: Bramante, Rafael Santi, Michał Anioł czy Bernini.

Bazylika Św. Piotra nie jest papieską katedrą. To miano przypada Papieskiej Arcybazylice Św. Jana na Lateranie i właśnie w tej świątyni poświęconej przez papieża św. Sylwestra w 324 roku ma miejsce uroczysty ingres papieża na Biskupa Rzymu i Kościoła Powszechnego.

Bazylika mierzy 193 metry długości, 44,5 metra wysokości i zajmuje powierzchnię 2,3 ha.

Na przestrzeni 120 lat trwania budowy świątyni na czele Kościoła stanęło 22 papieży. W całym procesie wzięło udział 14 architektów i niezliczona ilość artystów oraz budowniczych światowej sławy.

Czy w czasach, kiedy setki zawodów pozostawały w zasięgu wyłącznie mężczyzn, kobiety mogły przyłożyć rękę do wzniesienia bazyliki? Owszem, były kobiety, które zajmowały się obróbką szkła, żelaza, szyb, polerowaniem metalu, wypalaniem cegieł i cięciem bloków lapis-lazuli na zaprojektowane przez Berniniego tabernakulum. Niektóre kobiety także przewoziły materiał budowlany wozami.

Mowa o nieznanych i cichych rzemieślniczkach, które, jak powiedział Angelo Comastri, prezes Fabryki Św. Piotra: „Swoją anonimową pracą przyczyniły się do powstania największej świątyni chrześcijaństwa”. Były to córki i wdowy po robotnikach zatrudnionych przy budowie bazyliki. Wielu z nich zmarło na skutek wypadków przy pracy, w związku z czym możliwość zarobku na utrzymanie rodziny dawano kobietom, wypłacając im godziwe wynagrodzenie dobrym zwyczajem panującym wówczas w watykańskich kamieniołomach.

Szeroka na 114,69 metrów i wysoka na 45,44 metry fasada bazyliki jest dziełem Carla Maderny. Powstawała w latach 1607–1614. Przed czołem fasady stoi 8 ogromnych kolumn, które okalają wejścia oraz Lożę Błogosławieństw, skąd ogłasza się światu wybór nowego papieża.

Do wnętrza bazyliki prowadzi pięcioro drzwi: brama główna z brązu wykonana przez słynnego ówczesnego artystę Filaretego w latach 1433–1445. Na prawo od niej znajdują się Święte Drzwi otwierane przez papieża z okazji Roku Świętego, które poza jubileuszowymi okresami pozostają zamurowane od środka.

Natomiast drzwi skrajne po lewej stronie, już bardziej nowoczesne, to Brama Śmierci wykonana przez Giacoma Manzu (1963), która przedstawia m.in. Zdjęcie z krzyża ciała Chrystusa, Wniebowzięcie Maryi oraz śmierć Jana XXIII, który, nota bene, zlecił wykonanie tej bramy. Kolejne wejście – dzieło Luciana Minguzziego (1970–1977) to Brama Dobra i Zła.

Ostatnie drzwi po prawej stronie to Brama Sakramentów stworzona przez Venanza Crocettiego, a otwarta uroczyście 12 września 1965 r. przez papieża św. Pawła VI. Przedstawia ona anioła ogłaszającego siedem sakramentów.

Wnętrze całej bazyliki ozdabiają przepiękne obrazy, takie jak: Przemienienie Rafaela, Chrzest Jezusa Maratty czy La Navicella Giotta. W rzeczywistości nie są to malowidła, lecz repliki w formie mozaiki. Miliony malutkich kolorowych kamyczków pochodzących z różnych stron świata: czerwone z Portugalii, przezroczyste z Grecji, żółte ze Sieny, by wymienić tylko kilka spośród wielu innych kolorów.

Wspaniała posadzka bazyliki również jest wykonana z mozaiki. W sumie dekoracja mozaikowa obejmuje prawie 10 000 metrów kwadratowych.

Ta trzynastowieczna rzeźba stała już w średniowiecznej wersji Bazyliki św. Piotra. Obecnie możemy ją oglądać po lewej stronie w pobliżu baldachimu Berniniego. Jej wykonanie przypisuje się Arnolfowi di Cambio, choć istnieje również teoria, według której posąg pierwotnie przedstawiał boga Jowisza Kapitolińskiego i został przerobiony tak, aby oddać rysy św. Piotra Apostoła.

Rzeźba powszechnie uważana jest za cudowną, dlatego też miliony wiernych przez setki lat ustawiały się w kolejce, aby dotknąć bądź ucałować stopę świętego i prosić o jakąś łaskę, do tego stopnia, że stopa jest całkowicie wytarta i musiała zostać zabezpieczona swego rodzaju butem. We wspomnienie świętych Piotra i Pawła posąg ubierany jest w papieski strój, aby podkreślić głęboką łączność między osobą św. Piotra, a funkcją namiestnika Chrystusowego Kościoła.

Zobacz drugą część galerii z ciekawostkami:

Zarówno w samej bazylice, jak i w podziemnych grotach pochowanych zostało wielu papieży, na czele ze świętym Piotrem Apostołem. Niektóre nagrobki są prawdziwymi arcydziełami, choć utrzymane w barokowym stylu mogą budzić grozę, jak na przykład groby papieża Aleksandra VII czy Urbana VII wykonane przez Berniniego.

Nagrobne rzeźby przypominają o przemijalności życia. Szczególnie dobitnie przemawia ta z grobu papieża Aleksandra VII – szkielet udający Czarną Damę, który na pergaminie pisze wyroki przeznaczenia i odlicza czas klepsydrą. To jedno z ostatnich dzieł Berniniego, na które obok wspomnianego szkieletu składają się ponadto cztery imponujące posągi. Otaczają one rzeźbę papieża umieszczoną w niszy, a przedstawiają sprawiedliwość, prawdę, roztropność i czystość.

29 czerwca 1963 nastąpiła uroczysta inauguracja monumentalnego baldachimu nad ołtarzem św. Piotra. Jest on kolejnym dziełem Berniniego, zaprojektowanym dla upamiętnienia miejsca pochówku świętego. Do jego wykonania posłużył brąz pochodzący z Wenecji. Po przetopieniu i odpowiedniej obróbce wykorzystano także ten pochodzący z krat strzegących niegdyś wstępu do rzymskiego Panteonu.

Pod każdą z kolumn nawiązujących kształtem do antycznej Świątyni Salomona znajduje się osiem marmurowych fryzów przedstawiających, między innymi, herb rodziny Barberinich z motywem pszczół, klucze czy mitrę papieską. Trzony kolumn z pozoru wydają się jednakowe, jednak to mylne wrażenie. Każdy jest inny, a oglądane kolejno w kierunku przeciwnym do wskazówek zegara nawiązują do cyklu ciążowego kobiety. Można zatem dostrzec na nich symboliczny moment poczęcia, następnie poród, a na końcu twarz nowo narodzonego dziecka.

Wyniki pierwszych ekspertyz oraz badań wykopaliskowych zleconych przez papieża Piusa XII (1939-1958) w wnętrzu watykańskiej bazyliki zostały podane do publicznej wiadomości przez papieża św. Pawła VI w roku 1968. Ogłosił on światu jedno z najbardziej niezwykłych, a jednocześnie wręcz niepokojących odkryć naukowych dotyczących położenia grobu apostoła i jego szczątków, grobu tego, który został wezwany przez Chrystusa, by być opoką Jego Kościoła.

Oficjalnie 26 czerwca 1968 papież św. Paweł VI potwierdził tożsamość relikwii ustaloną na podstawie nowych i czasochłonnych badań, a także szczegółowych analiz prowadzonych pod kontrolą wielu ekspertów.

Każdy z tych filarów składa się z niewielkiego balkonu i niszy z postaciami czterech świętych: św. Weroniki, św. Andrzeja, św. Heleny i św. Longina.

Można powiedzieć, że filary te pełnią funkcję potężnych relikwiarzy. Wieść głosi, że w balkonie filaru Świętej Weroniki przechowywana jest chusta z wizerunkiem Zbawiciela, który odbił się na tkaninie, kiedy święta otarła nią zakrwawioną twarz Chrystusa podczas drogi krzyżowej.

W filarze z posągiem św. Andrzeja miała znajdować się czaszka tego świętego apostoła. W filarze św. Longina zaś złożono podobno grot włóczni, którą ten święty, jeszcze jako rzymski setnik o imieniu Kasjusz Longinus, dowodząc oddziałem rzymskich żołnierzy w trakcie ukrzyżowania, przebił bok Chrystusowi. W filarze św. Heleny natomiast znajduje się fragment prawdziwego Krzyża Chrystusa, który ona sama przywiozła z Jerozolimy.

To wybitnemu artyście Berniniemu powierzono wykonanie tej monumentalnej kompozycji eksponującej tron (katedrę) św. Piotra. Stoi ona w prezbiterium, otoczona czterema filarami. W centrum znajduje się tron ze złoconego brązu, tymczasem w jego wnętrzu – drewniane krzesło. Kompozycja została ozdobiona płaskorzeźbą, która przedstawia scenę «traditio clavium» czyli przekazanie przez Jezusa kluczy św. Piotrowi.

Tron podtrzymują cztery ogromne rzeźby, również z brązu, które przedstawiają postaci ojców Kościoła: na pierwszym planie św. Augustyna i św. Ambrożego z Kościoła zachodniego oraz św. Atanazego i św. Jana Chryzostoma z Kościoła wschodniego.

Przez pewien czas wierzono, iż w zaprojektowanym przez Berniniego tronie faktycznie znajdował się tron używany pierwotnie przez św. Piotra. Najnowsze badania archeologiczne stawiają jednak ten fakt pod znakiem zapytania.

W bazylice mieści się 11 kaplic i 45 ołtarzy. Jednymi z najpopularniejszych są: ołtarz stojący pod majestatycznym baldachimem Berniniego, z którego korzysta wyłącznie papież, kaplica św. Sebastiana, gdzie spoczywa ciało św. Jana Pawła II oraz ołtarz św. Hieronima, u stóp którego złożono szczątki św. Jana XXIII. Najczęściej odwiedzana jest oczywiście Kaplica Świętego Krzyża z Pietą watykańską autorstwa 24-letniego, nikomu jeszcze wtedy nieznanego, Michała Anioła. Pieta jest jedynym dziełem podpisanym przez artystę.

Po bokach przedsionka bazyliki ustawiono dwa pomniki konne, które witają wiernych. Jeden, zaprojektowany przez Berniniego, upamiętnia cesarza Konstantyna Wielkiego i przez Scala Regia prowadzi do reprezentacyjnych sal pałacu watykańskiego. Drugi przedstawia króla Karola Wielkiego, koronowanego przez papieża Leona III w tejże bazylice.

Groty Watykańskie to podziemia bazyliki, gdzie znajdują się groby większości papieży. Relikwie św. Piotra otaczają bogato zdobione sarkofagi 21 namiestników Kościoła. Jeden marmurowy sarkofag, jeszcze bez żadnych napisów, dotarł tutaj całkiem niedawno i jest przeznaczony dla przyszłego zmarłego papieża.

Gigantyczna kopuła bazyliki o średnicy 42 metrów została zaprojektowana przez Michała Anioła, który pracował nad nią do końca swojego życia, lecz zdołał ją wznieść tylko do pewnej wysokości. Jego dzieło dokończył Giacomo della Porta.

Podtrzymuje ją 16 par ustawionych cylindrycznie kolumn przedzielonych ogromnymi prostokątnymi oknami, dzięki którym do wnętrza wpada światło. Kopuła ma strukturę podwójnej powłoki: wewnętrzna spełnia funkcję nośną, natomiast zewnętrzna pełni rolę dachu.

W jej realizacji, ukończonej w 1593 roku, wzięło udział ośmiuset budowniczych. Niewątpliwie zasługuje ona na miano królowej Rzymu, gdyż można ją oglądać z różnych miejsc Wiecznego Miasta, a jego mieszkańcy określają ją pieszczotliwie er cupolone, czyli wielka kopuła.

Wewnątrz świątyni znajduje się również muzeum zwane Skarbcem Bazyliki św. Piotra. Można tu zobaczyć meble, szaty oraz drogocenne dzieła sztuki sakralnej i zdobniczej związane z historią Kościoła. Przechowywane są w nim również zabytkowe kolumny z dawnej bazyliki konstantyńskiej. Jedną z nich – kolumnę opętanych – sprowadzono z Jerozolimy na polecenie samego cesarza.

Mówi się, że ta kolumna pochodzi ze słynnej Świątyni Salomona i że Jezus opierał się o nią, kiedy nauczał lud. Dzięki temu nabyła ona nadzwyczajnych właściwości, boskiej mocy, która była w stanie uwalniać opętanych z opresji, czyli jednym słowem, miała moc wyrzucać złe duchy, dlatego też chętnie sięgali po nią egzorcyści.