Wielkanoc jest świętem ruchomym. Dlaczego?

Na początku należy podkreślić, że stwierdzenie, iż Wielkanoc jest „rocznicą śmierci” jest nieścisłe. Jeżeli w przypadku Wielkanocy mielibyśmy mówić o rocznicy śmierci, wypadałaby ona tylko w Wielki Piątek, dzień, w którym Chrystus umarł na krzyżu. Wielkanoc nie zatrzymuje się jednak na Wielkim Piątku, ale jest skoncentrowana na tajemnicy przejścia od śmierci do życia, czyli do powstania Syna Bożego z martwych w noc paschalną z Wielkiej Soboty na Niedzielę Zmartwychwstania.

Odpowiedź o ruchomą datę Wielkanocy i stałą datę Bożego Narodzenia jest tematem na obszerne opracowanie. Najważniejsze jest wiedzieć, że – zgodnie z przekazem Ewangelii – ukrzyżowanie Chrystusa miało miejsce na trzy dni przed żydowskim świętem Paschy. Obchodzi się ją w czasie pierwszej wiosennej pełni księżyca, 14 dnia żydowskiego miesiąca nisan, przypadającego w naszym kalendarzu na marzec lub kwiecień.

Pierwszy sobór powszechny Kościoła w Nicei w 325 r. ustalił, iż Wielkanoc powinna być obchodzona w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. Z astronomii wiemy, że w każdym kolejnym roku kalendarzowym data pierwszej wiosennej pełni jest odmienna.

Stąd, aby wyznaczyć datę chrześcijańskiej Wielkanocy, należało przełożyć datę 14 nisan z żydowskiego kalendarza księżycowo-słonecznego (opartego na kombinacji faz Księżyca oraz ruchu obiegowego Ziemi wokół Słońca) na kalendarz juliański, obowiązujący w Imperium Rzymskim i używany przez chrześcijan, będący kalendarzem słonecznym (opartym na cyklu zmian pór roku i związanym z ruchem obiegowym Ziemi wokół Słońca).

Gdy chrześcijański Zachód przyjął w XVI w. nowy kalendarz gregoriański, trzeba było zmienić wzór przeliczania kalendarza żydowskiego na chrześcijański, utrzymując podstawowy warunek, aby Wielkanoc była obchodzona zawsze w niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. Wschód pozostał przy kalendarzu juliańskim, więc zachował stary wzór przeliczania daty Wielkanocy, jak również zachował starochrześcijański zwyczaj, aby uroczystość ta zawsze była świętowana po żydowskiej Passze.

Data świętowania Bożego Narodzenia nie zależy zaś od kalendarza żydowskiego i żadnych innych świąt związanych z tradycją Starego Przymierza. W jednym z najstarszych zachowanych źródeł – pismach św. męczennika Hipolita Rzymskiego z III w. – znajdziemy informację, iż narodzenie Jezusa miało miejsce w Betlejem ósmego dnia przed kalendami styczniowymi, rzymskim świętem obchodzonym według współczesnej rachuby na początku stycznia.

Datę urodzin Chrystusa w dniu 25 grudnia według dzisiejszej rachuby czasu potwierdzają też niektórzy rzymscy historycy, np. Sekstus Juliusz Afrykański. Apokryfy Nowego Testamentu wskazują, że poczęcie Chrystusa w wyniku zwiastowania Matce Bożej miało miejsce 25 marca według naszej rachuby czasu, stąd Narodzenie Pańskie świętuje się równo w 9 miesięcy po tym wydarzeniu.