Pokłon feretronów na Kaszubach. Ciekawy zwyczaj na liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego

To ciężkie, obustronne obrazy lub płaskorzeźby religijne z podobiznami Jezusa, Maryi albo świętych, oprawione w ozdobne ramy. Feretron niosą zwykle cztery osoby.

Jak wygląda pokłon feretronów? Obrazy z podobiznami świętych niesione w dostojnej procesji są w pewnym momencie gwałtownie wprawiane w ruch – pochylane do przodu, do tyłu i na boki, kreśląc znak krzyża.

Jednych ta tradycja zachwyca, innych bawi albo nawet szokuje, ale to zjawiskowe wydarzenie religijne z udziałem feretronów towarzyszy odpustom i pielgrzymkom na Kaszubach od ponad 350 lat.

Tradycja została prawdopodobnie zapoczątkowana w wejherowskiej Kalwarii, którą ufundował wojewoda malborski Jakub hrabia Wejher na terenach swoich dóbr rzucewskich jako wotum wdzięczności za uratowanie życia na wojnie. W 1643 r. hrabia postawił w tym miejscu kościół i założył miasto Weiheropolis, dziś znane jako Wejherowo. Trzy lata później sprowadził tu ojców franciszkanów, którzy rozpoczęli budowę klasztoru i kalwarii.

Na temat pokłonu feretronów niewiele wiadomo. Na pewno wywodzi się z pielgrzymkowego zwyczaju kaszubskiego praktykowanego podczas odpustów ku czci Matki Bożej i Wniebowstąpienia Pańskiego, organizowanych od maja do końca września w tutejszych sanktuariach.

Jak wyjaśniała Krystyna Weiher-Sitkiewicz z Oddziału Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku w rozmowie z Natalią Grygny dla portalu kobieta.interia.pl, pokłony dzielą się na 3 główne figury, które są prezentowane w różnych konfiguracjach.

Podczas pielgrzymki obraźnicy i obraźnice (bo tak nazywają się osoby niosące feretrony) wykonują pokłon przed krzyżami i kapliczkami lub przed ołtarzem – jeśli w mijanej miejscowości jest kościół. Trzykrotnie podrzucają obrazem, kłaniają się nim w przód i w tył, na lewo i prawo, kreśląc nimi w powietrzu znak krzyża. Potem feretrony wykonują koło i na koniec następuje ukłon w przód.

W Wejherowie, Kościerzynie i Oliwie używane są feretrony ważące nawet ponad 100 kilogramów. Nowsze ważą około 30-50 kg.

Zataczanie koła jest symbolem wychwalenia doskonałości wszechmocnego Boga. Znak krzyża łączy się zaś z gestem błogosławieństwa. Salut odbywa się przy dźwiękach muzyki.

W większości parafii feretrony niosą panny i kawalerowie. Wiąże się z tym także pewien zwyczaj. Gdy młoda kobieta wychodzi za mąż, feretron jest obecny na jej ślubie, a następnie przekazuje się go następczyni młodej mężatki.

Pokłony obrazów odbywają się najczęściej podczas trzech najważniejszych świąt: w maju, kiedy pielgrzymki zmierzają z kaszubskich miejscowości na Kalwarię Wejherowską, w lipcu, z okazji święta Matki Bożej Szkaplerznej (pielgrzymi udają się wtedy do sanktuarium Matki Bożej Królowej Kaszub w Sianowie i do sanktuarium Matki Bożej Królowej Polskiego Morza w Swarzewie), oraz we wrześniu - na święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.

Tradycja pokłonu feretronów i pielgrzymowania na Kalwarię Wejherowską została wpisana na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Zobacz nagranie z pokłonu feretronów w Wejherowie

Źródła: zawszepomorze.pl; kobieta.interia.pl; nadmorski24.pl; dziennikbaltycki.pl.