separateurCreated with Sketch.

„Bociany się spóźniają” – grzmią naukowcy. Czy znasz chrześcijańskie motywy związane z tym symbolem wiosny?

lecący bocian z gałązka w dziobie
whatsappfacebooktwitter-xemailnative
Karol Wojteczek - 22.03.23
whatsappfacebooktwitter-xemailnative
Ewolucja postrzegania tego kojarzonego z wiosną ptaka w świecie judeochrześcijańskim to droga "od nienawiści do miłości".

Od kilku dni przyrodnicy alarmują w mediach, iż tegoroczny przylot bocianów do naszego kraju opóźnia się. Mądrość ludowa zwykła widzieć w tym zjawisku zapowiedź ostatniego "zrywu" zimy. Naukowcy wskazują z kolei na postępujące zmiany klimatyczne, które sprawiają, że ptaki później odlatują do ciepłych krajów, a niektóre osobniki nawet... decydują się na pozostanie w Europie.

Wspomniana już mądrość ludowa powiązała cykl życia bocianów z konkretnymi datami z kalendarza liturgicznego. Serwis Bocianopedia wymienia kilkadziesiąt związanych z tymi ptakami powiedzonek, w tym kilkanaście wprost odwołujących się do wspomnień i uroczystości kościelnych.

bocian na drodze wśród topniejącego śniegu

Największa ich część odnosi się do uroczystości św. Józefa (19.03) i Zwiastowania Pańskiego (25.03). W drugiej z tych dat istniał nawet zwyczaj wypiekania ciasta w kształcie bocianich łap. "Gdy na Józefa bociek siędzie, zimy więcej już nie będzie", "Na Zwiastowanie przybywaj bocianie" – mawiali nasi pradziadowie.

Przylatujący na uroczystość Zwiastowania bocian stawał się w jakimś sensie ludowym odpowiednikiem archanioła Gabriela. Ze zwiastuna narodzin Dzieciątka Jezus szybko uczyniono z niego herolda poczęcia nowego człowieka w ogóle. I tak to do dziś małym dzieciom wmawia się czasem żartobliwie, że przyniósł je bocian :-). W przeszłości natomiast przypisywano mu nawet niekiedy rolę "przenosiciela" duszy. Nie zawsze jednak postrzeganie tego kojarzącego się dziś z Polską ptaka było tak pozytywne.

Symbolika bocianów: od nieczystości do symbolu Chrystusa

Księga Kapłańska i Księga Powtórzonego Prawa wymieniają bociany, jako istoty mięsożerne, na liście zwierząt nieczystych, których spożywanie jest zabronione (Kpł 11,19, Pwt 14,18). Z drugiej jednak strony prorok Jeremiasz uznawał je za symbol mądrości (Jr 8,7). Jakim jednak sposobem stworzenia te zaczęły być kojarzone... z Chrystusem?

Wszystko za sprawą bocianiej diety, której dość powszechnym składnikiem są... węże. Siłą rzeczy pogromca utożsamianego z Szatanem zwierzęcia musiał zacząć kojarzyć się chrześcijanom pozytywnie.

Bocian upolował węża na łące

W krajach Europy Północnej, gdzie omawiane tu ptaki docierają nieco później niż do Polski, pora ich przybycia szybko powiązana została też ze Świętami Wielkanocnymi, a więc i zmartwychwstaniem (tak Jezusa, jak i świata po zimie).

Z wężolubnymi upodobaniami kulinarnymi bocianów związana jest zresztą znana w południowej Polsce legenda. Zgodnie z jej słowami pierwszy bocian był to zamieniony przez Boga za karę człowiek, który, miast utopić wór ze złapanymi do niego gadami świata, pozwolił tym kreaturom rozpierzchnąć się po ziemi i teraz musi je wyłapać.

Legendy i współczesność

Rzecz jasna bocian cieszył się również bogatą symboliką w świecie przed- i pozachrześcijańskim. My oczywiście kojarzymy go przede wszystkim jako wspomniany już symbol wiosny, rozkwitu natury i płodności. Ale w świecie arabskim na przykład bocian uznawany był za zwierzę prorockie. Rzymianie zaś ustanowili tzw. prawo bocianie (lex ciconaria), zobowiązujące dzieci do opieki nad rodzicami w podeszłym wieku. Wierzyli bowiem, że tak postępują te dostojne ptaki.

bocianie gniazda na wieży kościoła

Dziś jako europejska "stolica" bocianiej społeczności uznawana jest często Polska. Nawiązujące do tego ptaka nazwy dzierży 29 miejscowości w naszym kraju. Liczba letniskujących nad Wisłą par wynosi ok. 50 tys. Niestety, w ciągu ostatnich 15 lat spadła ona o ok. 15-20%. A już 8 lat w liczbie przylatujących w porze ciepłej par wyprzedziła nas Hiszpania.

Newsletter

Aleteia codziennie w Twojej skrzynce e-mail.

Top 10
See More
Newsletter

Aleteia codziennie w Twojej skrzynce e-mail.