„Jeśli nie staniecie się jak dzieci…”

W którym momencie zaczynamy w życiu słyszeć upomnienia w stylu: „Nie zachowuj się jak dziecko”? Przypuszczam, że znacznie wcześniej niż przed ukończeniem wieku, który daje bierne prawo wyborcze.

Całkiem niedawno, idąc górskim szlakiem byłam świadkiem, jak tata zwraca się do – na oko dziewięcioletniego – syna, po którego policzkach płynęły łzy: „Nie płacz, ile ty masz lat?!”. Słyszałam też w swoim życiu dzieci, które mówiły, że nigdy nie chcą dorosnąć, bo "dorosłość jest straszna". Z jakiegoś powodu kojarzymy ją z powagą i to śmiertelną. Powagą, która opancerza dziecięce, delikatne i żywotne części nas samych.

Jako rodzice uczestniczymy w „sztafecie pokoleń”, podając sobie nawzajem ciężary, które raniły i ograniczały nasze prababcie, dziadków i rodziców. Kolejne pokolenia, które przychodzą na świat, można porównać do plażowiczów – nieświadomych, że zaraz i w nich uderzy tsunami.

Większość ludzi próbuje coś z tego dziedzictwa zatrzymać, by nie przekazywać go dalej. Jednak by tak się stało, najpierw trzeba ten "spadek" w sobie zdiagnozować i przetransformować. Co w praktyce oznacza opłakać to, czego nam samym zabrakło, a dać dzieciom to, czego od nas potrzebują. Mając jednocześnie na uwadze, że w każdym wieku – dla siebie samych możemy tworzyć nowe, lepsze doświadczenia. Lepsze od tych, które były niegdyś naszym udziałem.

Podobnie jest z zabawą. Nie przestajemy jej praktykować sami z siebie. Dzieciom zbyt często zdarza się słyszeć, że nic nie robią albo marnują czas, podczas gdy dorośli zajmują się poważnymi sprawami. Te komunikaty nie muszą być formułowane wprost – wystarczy, że efekty zabawy traktowane są jako „bałagan”, który trzeba natychmiast posprzątać. Podobnie, gdy dziecięce opowieści rodzic ucina krótkim: „Powiesz mi później”, a na zaproszenie do zabawy odpowiada „nie mam czasu”.

Tymczasem, dzieci, które uczą się przez zabawę, trenują podstawowe umiejętności i kanalizują różne przeżycia, by sobie z nimi poradzić. Takie reakcje rodzica są więc dla nich sygnałem, że to, co robią – dla najbliższych i najważniejszych ludzi na świecie – nie ma większego znaczenia.

„Wolałabym wykonać w domu wszystkie obowiązki, niż bawić się z moimi dziećmi” – usłyszałam kiedyś od jednej z mam. Z jednej strony to dramatyczna i jednocześnie wymagająca empatycznego podejścia informacja o niewystarczających zasobach lub braku własnego dzieciństwa. Po drugiej stronie mamy jednak dziecko, które w niedostępności rodzica czyta informację na swój temat. W efekcie może uważać, że coś z nim jest nie tak albo że jest dla rodzica niewystarczające.

Każdy odrzucony bukiecik z ogrodowego zielska, każda rozebrana naprędce i mimo protestów budowla z klocków, każdy rysowany w pocie czoła obrazek uznany przez rodzica za "bazgroły" – to wszystko powoduje, że w naszych pociechach zamiera jakaś mała, dziecięca cząsteczka. Nie pomaga też systemowa szkoła, w której przechodzenie do kolejnej klasy opatrywane jest zwykle komentarzem: „Żarty się skończyły!”.

Czy dziecko faktycznie w nas umiera? Czy zostaje doszczętnie przysypane gruzem krytyki i sentencji na temat tego, że życie – by miało sens – powinno być ciężkie jak praca w kamieniołomie? W żadnym wypadku! Ono w dalszym ciągu funkcjonuje, tyle że zepchnięte do najgłębszej piwnicy naszego wnętrza. W zimnie, głodzie i ciemności. Uznane za gorsze, wręcz niebezpieczne, bo zagrażające dojrzałemu, odpowiedzialnemu życiu.

Na szczęście nigdy nie jest za późno, żeby tym bezbronnym, wewnętrznym dzieckiem na nowo się zaopiekować, tj. przytulić i nakarmić (np. podczas psychoterapii). Wówczas może odwdzięczyć się prawdziwą eksplozją kreatywności. Nagle może się okazać, że jeśli do niektórych spraw podejdziemy z – typową dla dziecka – świeżością, wszystko wyda się łatwiejsze. Nie tak dawno, gdy trudno było mi zebrać się do pewnego zadania, mój siedmioletni synek powiedział: „Mamo, jak ci się nie chce, zamień to w zabawę”.

Gdy „śmiertelna powaga” ustępuje miejsca zabawie, nabieramy ochoty na eksperymentowanie, doświadczanie i próbowanie nowych rzeczy. Nie tyle odhaczamy wtedy zadania, co czerpiemy z nich radość. W praktyce może to wyglądać na przykład tak, że rutynową czynność wykonujemy w inny niż dotychczas sposób. Bliski staje się nam świat dzieci, w którym możemy sobie wyobrazić wszystko, co tylko przyjdzie nam do głowy. W którym możemy zarówno przejmować się losami bohaterów z bajek jak i zgadywać, co przypomina kształtem plama rozlanego mleka. I w końcu, wskakując na bosaka do kałuży w trakcie szalonej zabawy z dziećmi, możemy ładować również swoje baterie. Ale o tym następnym razem...