„Zostaliśmy usprawiedliwieni, zbawieni jedynie przez łaskę, a nie z powodu naszych zasług. A to nam daje wielką ufność. Jesteśmy grzesznikami, tak, ale idziemy prosto z łaską Bożą” – powiedział papież Franciszek podczas dzisiejszej audiencji ogólnej. Tematem jego katechezy była poruszana przez św. Pawła w Liście do Galatów kwestia usprawiedliwienia. Oto tekst papieskiej katechezy w tłumaczeniu na język polski.
Drodzy bracia i siostry, dzień dobry! Na naszej drodze do lepszego zrozumienia nauczania św. Pawła spotykamy się dziś z trudnym, ale jakże ważnym tematem, jakim jest usprawiedliwienie. Czym jest usprawiedliwienie?
My, będąc grzesznikami, staliśmy się sprawiedliwymi. Kto nas uczynił sprawiedliwymi? Ten proces przemiany, usprawiedliwienia uczynił nas sprawiedliwymi. Przed Bogiem jesteśmy sprawiedliwymi.
To prawda mamy nasze grzechy osobiste, ale u podstaw jesteśmy sprawiedliwymi. To jest usprawiedliwienie. Wiele dyskutowano na ten temat, aby znaleźć interpretację, która byłaby najbardziej zgodna z myślą apostoła i jak to często bywa, doszło nawet do przeciwstawiania stanowisk.
W Liście do Galatów, jak również w Liście do Rzymian, Paweł kładzie nacisk na fakt, że usprawiedliwienie pochodzi z wiary w Chrystusa. „Ależ, ojcze, jestem sprawiedliwy, bo wypełniam wszystkie przykazania”. Ale stamtąd nie pochodzi usprawiedliwienie, przychodzi wcześniej, Ktoś ciebie usprawiedliwił. Ktoś uczynił cię sprawiedliwym przed Bogiem.
„Tak, ale jestem grzesznikiem!”. Tak, to prawda, jesteś usprawiedliwionym choć grzesznikiem. U podstaw jesteś sprawiedliwy. Kto cię uczynił sprawiedliwym? Jezus Chrystus. To właśnie jest usprawiedliwienie.
Co się kryje za słowem „usprawiedliwienie”, które jest tak bardzo decydujące dla wiary? Nie łatwo dojść do wyczerpującej definicji, ale w całej myśli św. Pawła można powiedzieć po prostu, że usprawiedliwienie jest wynikiem „miłosierdzia Bożego, które ofiaruje przebaczenie” (Katechizm Kościoła katolickiego, 1990).
Taki jest właśnie nasz Bóg, tak bardzo dobry, jest miłosierny, cierpliwy, pełen miłosierdzia, który nieustannie obdarza przebaczeniem, nieustannie przebacza, a usprawiedliwienie to Bóg, który przebacza każdemu człowiekowi od początku w Chrystusie.
Istotnie Bóg, przez śmierć Jezusa – i to musimy podkreślić – zniszczył grzech i dał nam przebaczenie i zbawienie w sposób ostateczny. W ten sposób usprawiedliwieni grzesznicy są przyjmowani przez Boga i z Nim pojednani. Jest to jakby powrót do pierwotnej relacji pomiędzy Stwórcą a stworzeniem, zanim zaszło nieposłuszeństwo grzechu.
Usprawiedliwienie, którego dokonuje Bóg, pozwala nam zatem odzyskać niewinność utraconą przez grzech.
Zobaczcie nasze zdjęcia z tej audiencji:
Jak dokonuje się usprawiedliwienie? Odpowiedź na to pytanie oznacza odkrycie innej nowości w nauczaniu św. Pawła. Mianowicie, że usprawiedliwienie dokonuje się przez łaskę. Usprawiedliwienie dokonuje się przez łaskę, pochodzi z samej łaski: zostaliśmy usprawiedliwieni przez łaskę.
„Ale czy nie mogę, tak jak niektórzy, iść do sędziego, zapłacić mu, aby wymierzył mi sprawiedliwość?”. Nie, za to nie można zapłacić. Jeden zapłacił za nas wszystkich – Chrystus. Od Chrystusa, który za nas umarł pochodzi ta łaska, którą Ojciec daje każdemu z nas.
Usprawiedliwienie dokonuje się przez łaskę. Apostoł zawsze pamięta o doświadczeniu, które zmieniło jego życie: o spotkaniu z Jezusem zmartwychwstałym na drodze do Damaszku. Paweł był człowiekiem wyniosłym, religijnym i gorliwym, przekonanym, że sprawiedliwość polega na skrupulatnym przestrzeganiu przykazań.
Teraz jednak został zdobyty przez Chrystusa, a wiara w Niego przemieniła go do głębi, pozwalając mu odkryć prawdę, która do tej pory była ukryta: nie stajemy się sprawiedliwi dzięki własnym wysiłkom, lecz to Chrystus ze swoją łaską czyni nas sprawiedliwymi.
Tak więc Paweł, aby w pełni poznać tajemnicę Chrystusa jest gotów wyzbyć się wszystkiego, w co wcześniej był bogaty (por. Flp 3,7), ponieważ odkrył, że zbawiła go jedynie łaska Boża. Zostaliśmy usprawiedliwieni, zbawieni jedynie przez łaskę, a nie z powodu naszych zasług.
A to nam daje wielką ufność. Jesteśmy grzesznikami, tak, ale idziemy prosto z łaską Bożą, która usprawiedliwia nas za każdym razem, gdy prosimy Go o przebaczenie. Nie usprawiedliwia nas jednak w tym momencie, lecz jesteśmy już usprawiedliwieni, lecz przychodzi On, aby nam przebaczyć po raz kolejny.
Dla Apostoła wiara ma wartość wszechogarniającą. Dotyka każdej chwili i każdego aspektu życia człowieka wierzącego. Od chrztu aż do odejścia z tego świata wszystko jest przeniknięte wiarą w śmierć i zmartwychwstanie Jezusa, który daje zbawienie.
Usprawiedliwienie podkreśla pierwszeństwo łaski, jaką Bóg oferuje tym, którzy wierzą w Jego Syna, nie czyniąc jakiejkolwiek różnicy. Z tego względu nie należy jednak wyciągać wniosku, że dla Pawła Prawo Mojżeszowe nie ma już żadnej wartości; przeciwnie, pozostaje ono nieodwołalnym darem Boga, jest – pisze apostoł – „święte” (Rz 7,12).
Również dla naszego życia duchowego konieczne jest zachowywanie przykazań. Ale i tu nie możemy polegać na własnych siłach. Zasadnicze znaczenie ma łaska Boża, którą otrzymujemy w Chrystusie. Ta łaska, która pochodzi z usprawiedliwienia, które dał nam Chrystus, On za nas zapłacił.
Od Niego otrzymujemy tę bezinteresowną miłość, która uzdalnia nas z kolei do konkretnej miłości.
W tym kontekście dobrze też przypomnieć nauczanie apostoła Jakuba, który pisze: „Człowiek dostępuje usprawiedliwienia na podstawie uczynków, a nie samej tylko wiary”. Wydawać by się mogło, że jest odwrotnie, ale tak nie jest. „Tak jak ciało bez ducha jest martwe, tak też jest martwa wiara bez uczynków” (Jk 2,24.26).
Usprawiedliwienie, jeśli nie rozkwitnie naszymi uczynkami, będzie pod ziemią, jakby martwe. Jest, ale musimy je realizować poprzez nasze działania. W ten sposób słowa św. Jakuba uzupełniają nauczanie św. Pawła. Dla obu zatem odpowiedź wiary wymaga od nas aktywności w miłowaniu Boga i miłowaniu bliźniego.
Dlaczego czynni w tej miłości? Ponieważ ta miłość zbawiła nas wszystkich, usprawiedliwiła nas bezinteresownie, gratis!
Usprawiedliwienie włącza nas w długą historię zbawienia, która ukazuje sprawiedliwość Boga: w obliczu naszych ciągłych upadków i niedoskonałości, nie pogodził się z nimi, lecz chciał nas uczynić sprawiedliwymi i uczynił to z łaski, przez dar Jezusa Chrystusa, dar Jego śmierci i zmartwychwstania.
Niekiedy mówiłem, w jaki sposób działa Bóg, jaki jest styl działania Boga. Wyraziłem to w trzech słowach: styl Boga to bliskość, współczucie i czułość. Bóg jest zawsze blisko nas, współczuje i jest czuły. A usprawiedliwienie jest największą bliskością Boga z nami, mężczyznami i kobietami. Jest największym współczuciem Boga wobec nas, mężczyzn i kobiet, jest największa czułością Ojca.
Usprawiedliwienie jest tym darem śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, który czyni nas wolnymi. „Ależ Ojcze, jestem grzesznikiem, ukradłem”. Tak, to prawda, ale zasadniczo jesteś usprawiedliwiony. Pozwól, aby Chrystus dokonał tego usprawiedliwiania. U podstaw nie jesteśmy potępieni, lecz usprawiedliwiani.
Wybaczcie, że tak powiem: jesteśmy świętymi u podstaw, ale później poprzez nasze czyny stajemy się grzesznikami, ale u podstaw jesteśmy świętymi.
Pozwólmy, by łaska Chrystusa nadeszła, a owo usprawiedliwienie dało nam siłę, by iść naprzód. W ten sposób światło wiary pozwala nam rozpoznać, jak nieskończone jest Boże miłosierdzie, łaska, która działa dla naszego dobra.
Ale to samo światło pozwala nam również dostrzec powierzoną nam odpowiedzialność za współpracę z Bogiem w Jego dziele zbawienia. Moc łaski musi być połączona z naszymi uczynkami miłosierdzia, do życia którymi jesteśmy powołani, aby dawać świadectwo o tym, jak wielka jest miłość Boga. Idźmy naprzód z tą ufnością.
Wszyscy zostaliśmy usprawiedliwieni, jesteśmy sprawiedliwymi w Chrystusie. Musimy realizować to usprawiedliwienie poprzez nasze czyny. Dziękuję.
[Do wiernych z Polski]
Serdecznie pozdrawiam polskich pielgrzymów. Drodzy bracia i siostry, dziś, zainspirowani wspomnieniem liturgicznym, w sposób szczególny zawierzamy siebie opiece świętych archaniołów. Michała, który walczy z szatanem i złymi duchami; Gabriela, którzy przynosi dobrą nowinę Pana; i Rafała, który uzdrawia i towarzyszy w poszukiwaniu dobra.
Z ich pomocą, wy także bądźcie zwiastunami łaski i miłosierdzia Pana. Z serca wam błogosławię.
tłum. o. Stanisław Tasiemski OP
KAI/ks
