Nietypowe tradycje wielkanocne w Meksyku [wywiad i zdjęcia]

Iwona Klemczak od kilkunastu lat mieszka w Meksyku. Pracuje jako przewodnik wycieczek zagranicznych, jest współautorką przewodnika po Meksyku i książki kucharskiej (e-booka) z przepisami z tego kraju. Prowadzi portal „Meksyk po polsku”. Nam opowiada o celebrowaniu Wielkanocy i innych świąt w Meksyku.

Jolanta Tokarczyk: Jakie wyznanie dominuje w Meksyku?

Iwona Klemczak: Meksyk to kraj katolicki, w XVI wieku zdobyty przez Hiszpanów, którzy wprowadzili tu swoje wzorce kulturowe. Możemy doszukać się cech europejskich. Silne są zarówno wpływy chrześcijańskie, jak i tradycje prehiszpańskie, które miksują się z wartościami chrześcijańskimi. Około 82 proc. ludzi deklaruje się jako katolicy.

Jak Meksykanie celebrują Wielki Tydzień?

W Niedzielę Palmową święcą palmy, których w tym kraju nie brakuje. W Taxco czy Iztapalapa (jedna z dzielnic miejscowości Meksyk), w bardzo realistyczny sposób odtwarza się drogę krzyżową i Mękę Pańską. Kiedyś, podobnie jak na Filipinach, dochodziło do ukrzyżowań. Spektakularne obchody przyciągają wiernych i turystów.

Przestrzega się postów?

Meksyk jest niebogatym krajem, niektórzy cierpią głód, więc nie narzuca się ścisłych rygorów powstrzymywania się od pokarmów, jak ma to miejsce w Europie. Na co dzień wielu mieszkańców utrzymuje się za 1-2 dolary dziennie i musi odmawiać sobie różnych potraw. Post ma tu zupełnie inny wymiar. Jest oczywiście zalecany, ale nie jest przestrzegany jak w Polsce.

Jak obchodzi się Wielkanoc?

Nieco inaczej niż w Polsce. Nie ma pisanek czy święcenia pokarmów, ale w Wielką Sobotę w niektórych regionach Meksykanie palą kukłę Judasza. Ci, którzy mogą sobie na to pozwolić finansowo, wykorzystują czas na rodzinne wyjazdy. Meksykanie, którzy pracują na etacie w ciągu roku mają niewiele urlopu (6-10 dni), dlatego w okresie świąt wielkanocnych wyjeżdżają całymi rodzinami np. do Acapulco nad Oceanem Spokojnym. Tradycją jest uroczysta kolacja w restauracji, na której spotyka się cała rodzina. Później rozpoczyna się rodzinne świętowanie. Tak cieszą się ze Zmartwychwstania. Bardzo lubię zostawać na Wielkanoc w mieście Meksyk, które w tym czasie bardzo się wyludnia.

Meksykanie odznaczają się szczególnym kultem Matki Boskiej?

Tak, w Meksyku znajduje się największe sanktuarium maryjne na świecie – Bazylika Matki Bożej z Guadalupe, która przyciąga miliony pielgrzymów. Szacuje się, że rocznie przybywa tu około 12 milionów pielgrzymów. Najwięcej pielgrzymek przyjeżdża między 9-12 grudnia, w rocznicę objawień.

Gdzie miały miejsce?

Matka Boża objawiła się Aztekowi Juanowi Diego  na wzgórzu Tepeyac w 1531 r. Juan doświadczył czterech objawień i były to pierwsze objawienia w historii uznane przez Kościół katolicki. Sanktuarium Matki Bożej powstało w miejscu, gdzie dawniej znajdowała się świątynia bogini Tonantzin, patronki ziemi, darów, utrzymania rodziny. Przychodzili tam okoliczni mieszkańcy, którzy oddawali jej cześć. Po 1531 r. kult Matki Bożej, która została nazwana Guadalupe, rósł w siłę i wypierał dawną boginię.

Synkretyzm religijny? 

Typowy dla Meksyku – jeden kult zastępuje drugi. Przenikanie się kultury chrześcijańskiej z wiarą wyznawaną wcześniej przez rdzennych mieszkańców ziem nadal daje się zauważyć w różnych tradycjach meksykańskich. Dla wiernych, którzy mają korzenie indiańskie, Tonantzin i Matka Boża z Guadalupe to jakby jedna postać, ale w innej formule.

Jak wierni celebrują święto Matki Boskiej z Guadalupe?

Od początku grudnia w okolicach sanktuarium można zaobserwować wzmożony ruch rowerowy, samochodowy i pieszy. Kilka dni przed rocznicą objawień pielgrzymi, najczęściej w oznaczonych grupach, z różnych stron zjeżdżają w stronę sanktuarium z kopiami wizerunku Matki Bożej.

Co się dzieje później?

W nocy z 11 na 12 grudnia odbywa się czuwanie i modlitwa. 12 grudnia przypada doroczny odpust. Na głównym placu przed bazyliką można zobaczyć różne grupy rdzennej ludności, (najczęściej Indianie albo Metysi), ubranej w tradycyjne stroje, pióropusze, skóry.

Co robią?

Modlą się, odmawiają różaniec, tańczą tradycyjne tańce, grają na bębnach i innych instrumentach, palą kadzidła. Panuje tam jedyna w swoim rodzaju, odświętna atmosfera, jest głośno, wesoło i kolorowo, ponieważ objawienia są wydarzeniem radosnym, a wierni chcą w szczęśliwym nastroju przywitać Maryję.

Jak świętują ci, którzy nie mogą przyjechać do sanktuarium?

Pielgrzymują do kościołów lokalnych. W wielu miejscowościach znajdują się parafie pw. Matki Bożej z Guadalupe czy kopie obrazu. Pielgrzymki odbywają się też do tych miejsc. Każdy świętuje tam, gdzie może – w swojej dzielnicy, na osiedlu. W nocy z 11 na 12 grudnia wszędzie odbywa się wielka fiesta. Ludzie się spotykają, jedzą odświętne dania, tańczą i śpiewają.

Do sanktuarium Matki Bożej z Guadalupe łatwo dojechać?

Znajduje się na obrzeżach miasta Meksyk, więc pielgrzymi bez problemu mogą tu dotrzeć. Z centrum jedzie się około 20 minut samochodem lub autobusem. Można znaleźć hotel w centrum, ale miejsca noclegowe znajdują się też wokół sanktuarium. Planując pielgrzymkę  należy pamiętać, że miasto Meksyk usytuowane jest na wysokości 2200 m n.p.m., panuje tu ogromna różnica temperatur między dniem a nocą. W dzień jest ok. 26 stopni, w nocy 3-4 stopnie. Warto podkreślić, że święto MB z Guadalupe rozpoczyna tzw. marathon guadalupe reyes.

Co to takiego?

Maraton świąteczny, który zaczyna się 12 grudnia w rocznicę objawień i poprzedza Boże Narodzenie, gdyż oba święta dzieli nieduża różnica czasowa. Obchody kończą się 6 stycznia w święto Trzech Króli, które tutaj celebrowane jest dość hucznie. Z racji niemal miesiąca świętowania mówi się o maratonie.

Mieszkańcy Meksyku słyną też z kultu do św. Judy Tadeusza.

Tak, ten święty, patron od spraw beznadziejnych, jest obecny w wielu kościołach. W mieście Meksyk znajduje się świątynia (co prawda pw. św. Hipolita) ze słynną figurą św. Judy Tadeusza. Święto przypada na 28 października i wtedy do kościoła św. Hipolita zjeżdżają tłumy.

Jak obchodzą to święto?

Przychodzą z małymi albo bardzo dużymi figurami, ubrani w koszulki z podobizną świętego. Również w wielu kaplicach i kościołach na terenie całego kraju św. Juda Tadeusz jest wyjątkowo czczony. Mam wrażenie, że nigdzie na świecie nie oddaje się temu świętemu takiego hołdu, jak w Meksyku.