Okazuje się, że choinka – chyba najbardziej skomercjalizowany i areligijny element świąt – to w gruncie rzeczy “opowieść” o narodzeniu się naszego Pana, Jezusa Chrystusa.
Wąż glamour
Wiedzieliście, że bombki – dawniej jabłka – wieszano na choinkach jako symbol owocu z drzewa poznania dobrego i złego? Właśnie dlatego małe czerwone jabłuszka, które owocują późną jesienią i które wykorzystywano dawniej do zdobienia choinek, nazywane są rajskimi jabłkami.
Łańcuch choinkowy – dzisiaj w wersji glamour – „grał” dawniej węża, który zwiódł Ewę. Gwiazda na szczycie drzewka oczywiście symbolizuje gwiazdę, która zaprowadziła Trzech Króli do Betlejem. A wiecie, jak nazywają się paskowane słodycze w kształcie lasek, które Amerykanie wieszają na choinkach? Laski św. Józefa! Mają one przypominać historię wędrówki Świętej Rodziny do Betlejem i Egiptu.
Rajskie drzewo
Sama choinka też ma religijny rodowód. Początkowo była rajskim drzewem w przedstawieniach bożonarodzeniowych, odgrywanych w późnym średniowieczu (od XII wieku) na terenie dzisiejszych Niemiec. Każda taka historia zaczynała się od grzechu pierworodnego i od Adama i Ewy, więc potrzebne było zielone drzewo, owoc i wąż – czyli w północnoeuropejskich realiach w grudniu: drzewko iglaste, jesienne jabłko i papierowy łańcuch.
W finale przedstawienia zapalano na drzewku świeczki, co miało symbolizować światłość Chrystusa. Wieszano też na nim dzwoneczki, które miały ogłaszać światu Dobrą Nowinę. Niektóre źródła mówią, że po przedstawieniu wędrowano z drzewkiem po drogach i domach, ogłaszając narodzenie się Jezusa. Przedstawienia wyszły z mody, ale choinka została. Tylko teatralne akcesoria stały się po prostu ozdobami – coraz bardziej kunsztownymi i kolorowymi. Sztuka produkcji bombek nabrała rozpędu po 1840 r., kiedy to pracownik huty szkła w niemieckiej Turyngii, Hans Greiner, wydmuchał sobie pierwsza bombkę, bo – jak głosi legenda – nie stać go było na popularne wtedy choinkowe ozdoby i słodycze.
Nie staropolska
Niewykluczone, że kiedy choinka przywędrowała do Polski, nikt już nie pamiętał, co kiedyś oznaczały bombki, łańcuchy i lampki, którymi się ją ozdabia. Wbrew pozorom, zwyczaj ustawiania i strojenia drzewka na Boże Narodzenie wcale nie jest bardzo stary – pojawił się w naszym kraju w XIX wieku w domach szlachty i kupców, a pod chłopskie strzechy zawędrował powszechnie dopiero w latach 20. XX wieku.
Niewykluczone, że nigdy nie było w Polsce babć, które tłumaczyły całej rodzinie znaczenie ozdób choinkowych, i że żaden ksiądz chodzący po kolędzie i egzaminujący dzieci z pacierza nie pytał ich, jaka historia kryje się za łańcuchem choinkowym.
Światy
O tym, że ludzie mieli jednak pewną świadomość sakralnych konotacji ozdób bożonarodzeniowych, może świadczyć fakt istnienia ozdób zwanych „światami”. „Światy” to misterne, kolorowe ozdoby z opłatka, mające kształt kuli, wieszane na choince lub – częściej – pod sufitem. Nazwa wzięła się stąd, że te konstrukcje są podobne do kuli ziemskiej (świata), którą trzyma na obrazach Chrystus Pantokrator. Dlaczego „światy” robi się z opłatka? Po pierwsze, żeby nie dopuścić do zmarnowania choćby skrawka opłatka wigilijnego. Małe kawałki, które zostały po wieczerzy wigilijnej, wykorzystywano do konstruowania przestrzennych ozdób, zlepiając brzegi opłatka wodą. Ważna też była symbolika chleba – Jezusa, który ofiarowuje się ludziom w Eucharystii.
Czy da się przywrócić choinkę jej chrześcijańskim korzeniom? Warto spróbować. A na pewno warto przy ubieraniu choinki pomyśleć o Tym, którego witamy przystrojonym drzewkiem. „Na święta nie zapomnij zaprosić Jezusa” – mówi znany internetowy mem.
Czytaj także:
Kiedy rozebrać choinkę?
Czytaj także:
Nie przynoś choinki z lasu, zrób ją sam. Oto 18 pomysłów!