Co się kiedyś śpiewało o św. Mikołaju? Poznaj fragmenty tradycyjnych pieśni

„W kolebce jadła odmawiał / Nie ssąc matczynych piersi / A raz tylko jadał / We środy i piątki” – przeczytaj perełki z polskich tradycyjnych pieśni o św. Mikołaju!e

Wyrośnięty jowialny krasnal w czerwonym kubraczku. Taki znany w popkulturze wizerunek Mikołaja promowany jest przez pewien koncern produkujący popularny gazowany napój od 1931 roku, często wypierając od wieków mocny zwłaszcza na Wschodzie kult świętego biskupa z Miry. Jaki obraz tego starożytnego cudotwórcy przekazywany był przez poprzednie pokolenia?

Jego świadectwem są między innymi pieśni. Oto mała tematyczna antologia utworów poświęconych prawdziwemu świętemu Mikołajowi. Poeci zawarli w nich przekazywane od pokoleń legendy i żywoty, głownie dotyczące cudów. Mikołaj jest patronem dzieci, coraz popularniejszy jest jego patronat nad piwowarami. Ale dlaczego jest też patronem panien szukających męża, więźniów, apologetów, żeglarzy czy prostytutek? Podpowiedzi poniżej.

Asceta

Bardzo często pojawia się motyw Mikołaja, który już od niemowlęctwa pościł w tradycyjnie postne dni (środy i piątki) – jedząc raz dziennie lub wcale. Przekazy są dawne, obecne również w słynnej XIII-wiecznej „Złotej legendzie”.

W dzieciństwie swoim wsławił się postami (…)
W kolebce jadła odmawiał
Nie ssąc matczynych piersi
A raz tylko jadał
We środy i piątki
(„Nicholaus Pontifex”)

Jeszcze słów nie składał (…)
Wiedział jak pościć
I piersi matki unikać zaczął już trapić
Gorzko swoje ciało
(„Incomparabiliter”)

W dzieciństwie łagodny
Postom się oddawał
I w grzechy nie popadł
(„Gaudet Ecclesia”)

Cudotwórca

Cuda są świadectwem wiary i ścisłej współpracy z łaską. Wskazują na wrażliwość i dobroć Mikołaja, a ci, którzy ich doświadczają czy o nich słyszą, wychwalają Boga za wielkie dzieła. Najpopularniejsze są trzy wydarzenia – uratowanie przed wyrokiem śmierci niewinnie skazanych, podarowanie posagu córkom biedaka i uciszenie sztormu zagrażającego życiu żeglarzy. Przekazy o cudach sprawiają, że o patronat Mikołaja proszą np. żeglarze czy więźniowie.

Wskrzesił on kleryków przez zawiść zabitych
Co uczynił rzeźnik swoim podstępem
Za mąż wydał trzy panny
Od grzechu je zachowując
Złoto im dając
(„Nicholaus Pontifex”)

Złoto darowując
Od nierządu uchroniłeś
Córki wraz z ojcem
Od czynów niegodnych

Kiedy marynarze
Na wzburzonym morzu
Ciebie przyzywali
Wody uspokoiłeś
(„Ave presul alme”)

Ślepcowi wzrok, chromemu krok, kalekiemu rękę zwrócił
Syna porwanego ojcu płaczącemu oddał
Złoto dając upadłego biedaka podniósł
Biedak ów ojcem trzech był dziewic
Chleba nie mając na nierząd je przeznaczył
Wzbogacił go Mikołaj dla Chrystusa Pana.
(„Santo Dei Nicholao”)

Z jego grobu marmurowego święty wypływa olej,
Który leczy niewidomych nim pomazanych.
Głuchym słuch jest wrócony,
I każdy ze swej niemocy jest uzdrowiony. (…)
Mikołaj tonących rozbitków uratował.
Wskrzesił z martwych zmarłego na rozdrożu. (…)
O, jaką miarą wiary w świętego Pańskiego było rozmnożenie mąki!
Dzban w morze wrzucony wrócił ojcu wraz z synem.
(„Ex eius tumba V. catervatim”)

On to trzech uczniów
Przez gospodarza zabitych,
Ze śmierci wyrwał
I życiu przywrócił.
(„Celica siderei”)

Ojcu wraca dziecię, wie, co boleść przecie,
Dziewice ocala, moc czarta obala.
On panieństwo kocha, a nad grzechem szlocha.
Zagląda w więzienia, celem pocieszenia,
Obrony niewinnych wśród nędz wielu innych.
Wdowy i sieroty doznają szczodroty.
(„Pragniesz cudów z nieba”)

Niewinnie skazanych okrutne pęta
Mile rozwiązała postać twa święta:
Gdy ciebie wzywali
Wolnemi zostali
(„Święty Mikołaju, świeco Kościoła”)

Ewangelizator i obrońca wiary

Wzbudzaniu wiary służą cuda, ale Mikołaj znany jest z gorliwego głoszenia i troski o ortodoksyjną wiarę. Znany jest legendarny (w rzeczywistości nie miało to miejsca) przekaz, że na soborze w Nicei uderzył heretyka Ariusza.

„Widząc znak złota Żyd się ochrzcił”
(„Ex eius tumba V. catervatim”)

Chrztu wraz zapragnęło
Wielu niedowiarków
Uzdrowienie czuli
Biskupa błagając
(“Salve cleri”)

Wytoczyłeś potoki nauk, wysuszając strumienie
Herezji, i dusze wiernych napełniłeś obficie.

…Świętokradztwo odtrąca, a świętobliwość umacnia.
Kościoła Przewodnik, obrońca wielki i nauczyciel,
który wszystkich nieprawych wyznawców zawstydzał,
gorliwie potępiał i zwalczał Ariusza
(„Paraklisis do św. Mikołaja”)

Przez Twe cnoty, cuda sławne w całym świętym kościele
Mnóstwo ludzi nawróciłeś nawet potężnych wiele (…)
Ciebie sam Bóg dla wielkich cnót na biskupstwo powołał;
Bowiem wiedział, że Ty będziesz z wszelkich, sił Twych pracował,
Aby lud z kapłanami 
Świecił swemi cnotami
Na cały świat heretykom i między poganami.
(„K’Tobie, święty Mikołaju”)

Jak pałał wewnątrz, twarz święta wydała,
Gdy nieraz cudnie promieńmi jaśniała,
Przyświecał cnotą, przykładem pobożnym,
Jaśniał nauką Boską stanom różnym.
Znaczne po ojcu dobra pozostałe
Sprzedawszy rozdał na ubogich całe,
Dając jałmużnę rozsyłał ją w nocy,
Prawdziwie nędznym stawał ku pomocy.

Św. Mikołaj:

„Kwiecista jest droga błędu, lecz przez to duszę zwodzi”
„Często przyjemność staje się ciężkim błędem, który zmienia się w cierpienie”
„Tracić nie wolno wiecznego Dobra dla przyjemności tak krótkiej”

– to fragmenty kwestii św. Mikołaja z barokowego oratorium poświęconym temu świętemu. Utwór Silvio Stampiglia, ukazując szerokie filozoficzne i teologiczne horyzonty autora, opowiada o Mikołaju nie jako statecznym biskupie, a młodzieńcu, którego jedynym opisanym w utworze cudem jest nawrócenie przywiązanego m.in. do cielesnych uciech przyjaciela Klicjusza.

Módl się za nami!

Więc i my w nędzy wołamy do Ciebie,
Patronie święty, ratuj nas w potrzebie,
Bądź nam na pomoc skwapliwy,
W darach swoich szczodrobliwy.
Uproś u Boga wcześnie wyżywienie,
Broń od ubóstwa, przynieś dobre mienie;
Miej o nas pilne staranie,
Słysząc pokorne wzdychanie.
Oprócz doczesnych zjednaj wieczne dary,
Uproś grzechowej odpuszczenia kary,
Abyśmy z Twojej opieki
Chwalili Boga na wieki.
Amen!

Czytaj także:
5 dowcipów o mikołaju i dzieciach. Poprawa humoru gwarantowana!

Czytaj także:
Św. Mikołaj (ten prawdziwy) mówi nam o wiele więcej niż tylko o prezentach

Czytaj także:
Wszyscy jesteśmy winnisami. Najczęstsze pomyłki w pieśniach kościelnych. Tobie też się zdarzyły? 😉