Akaba, zwana w starożytności Elat i Ajla, to miasto znajdujące się w Jordanii, a dokładnie na północno-wschodnim krańcu Morza Czerwonego nad Zatoką Akaba, na wschód od Półwyspu Synaj i na zachód od Półwyspu Arabskiego. Akaba przez tysiące lat była ważnym portem. Jest wspomniana w 1 Księdze Królewskiej 9,26: „Król Salomon zbudował flotę w Esjon-Geber koło Elat nad brzegiem Morza Czerwonego w kraju Edomu”. Królowa Saby także odwiedziła to miejsce w drodze na dwór króla Salomona ok. X wieku przed Chr. Ale dopiero niedawno odkryto rolę Akaby w ewolucji wczesnego kościoła chrześcijańskiego.
Odkrycie archeologiczne w Akabie
W 1998 roku archeolodzy pod kierownictwem profesora S. Thomasa Parkera ze stanowego Uniwersytetu Północnej Karoliny prowadzili prace badawcze i odkryli szereg ścian oraz grupę bezpośrednio przyległych do nich 24 grobowców. W miarę kontynuowania wykopalisk symetria stawała się widoczna. To, co odkryli, było ruinami budowli zwróconej na wschód, w kształcie bazyliki z nawą główną i nawami bocznymi.
Były tam również łukowato sklepione wejścia uważane za nawę i kamienne schody wskazujące, że istniała druga kondygnacja. Ściany mają ok. 4,5 m wysokości i ok. 90 cm grubości. Jest też kilka innych znalezisk, które rozpoznaliby nawet współcześni chrześcijanie: puszka ofiarna, zakrystia, prezbiterium i narteks (kryty przedsionek przy przedniej ścianie kościoła).
Uważa się, że kościół był siedzibą biskupa Ajli (Akaby), który uczestniczył w Pierwszym Soborze Nicejskim w 325 roku. Wskazuje to na znaczenie wspólnoty chrześcijańskiej w tym rejonie.
Na podstawie monet i innych artefaktów odkrytych podczas wykopalisk datowano to miejsce na ok. 294 rok po Chr., co czyni je kilkadziesiąt lat starszym od Kościoła Narodzenia (322) i Kościoła Grobu Pańskiego (327), a zatem najstarszą budowlą na świecie zbudowaną jako kościół. W 2014 roku Księga rekordów Guinnessa uznała ten kościół za „najstarszy znany budynek kościelny na świecie”.
Być może jest najstarszy, ale służył krótko. Uważa się, że podczas wielkiego prześladowania chrześcijan przez cesarza Dioklecjana w latach 302-313 kościół został opuszczony i popadł w ruinę. Odrestaurowano go w następnej dekadzie, ale ostatecznie stał się ofiarą wielkiego trzęsienia ziemi w roku 363. To, co z niego zostało, przykryły ruchome piaski, które „ukryły” go aż do końca XX wieku, kiedy dotarli tu badacze.
Jak się dostać do ruin kościoła w Akabie
Łatwo dotrzeć do tego miejsca od ulic Istiqlal albo Al-Ghazali w centrum Akaby, można też dojść tam spacerem znad piaszczystych brzegów Zatoki Perskiej. Chociaż stanowisko archeologiczne zostało ponownie częściowo zasypane, aby je zabezpieczyć, nadal jest wiele do zobaczenia.
Patrząc na te stare mury można sobie wyobrazić czas, kiedy ten kościół był miejscem, do którego przychodzili wierni po pracy. Cieśle, marynarze i rybacy wchodzili do tej nowej budowli poświęconej Bogu, aby celebrować Eucharystię i spotykać się z Chrystusem, który żył wśród nich zaledwie jakieś dwa wieki wcześniej.
Prymitywne techniki konstrukcyjne, w tym kamienny fundament, na którym spoczywała konstrukcja z mułu wypełnionego słomą, z pewnością nie wskazywałyby na to, że kościół wytrzyma siły żywiołów przez tysiąc lat, a mimo to te ściany nadal stoją. Stanowią świadectwo wiary, która przetrwała do dziś pomimo wichrów zmian historycznych, społecznych i prześladowań. W ten sposób starożytne mury kościoła w Akabie niosą dziś wiernym nieśmiertelną nadzieję: „Na tej skale zbuduję kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą”.
