O największej synagodze w Europie w skrócie mówi się „wielka synagoga” albo „synagoga Dohány”, a to ze względu na jej lokalizację dokładnie przy ulicy Dohány w Budapeszcie.Kiedy wspominam synagogi, w których miałam już okazję przebywać, żadna nie wyglądała tak, jak ta z Budapesztu. Pamiętam ascetyzm, surowość wnętrza, pustą przestrzeń, kiedy tutaj dominuje bogaty i dekoracyjny styl mauretański.
O największej synagodze w Europie w skrócie mówi się „wielka synagoga” albo „synagoga Dohány”, a to ze względu na jej lokalizację dokładnie przy ulicy Dohány w Budapeszcie. Jest trzecią co do wielkości synagogą na świecie, ustępując miejsca budowlom w Jerozolimie i Nowym Jorku.
Wielka synagoga powstała w latach 1854 – 1859, później znalazła się na granicy getta żydowskiego. Autorem projektu został Ludwig Förster, austriacki architekt i nauczyciel. Choć czasy wojenne nie oszczędziły synagogi, nie była na szczęście gruntowanie zniszczona, a remont przeprowadzony w latach 90. przywrócił jej wspaniałość.
Synagoga z Budapesztu niezupełnie tradycyjna
Już z oddali budynek synagogi nie przypomina typowego żydowskiego domu modlitwy. A to za sprawą kolorowych 44-metrowych wież, których szczyty przybierają cebulowy kształt, częściej kojarzony z architekturą meczetów.
Co zazwyczaj umyka uwadze odwiedzających, to menora ułożona na czerwonej kostce brukowej przed samym wejściem do synagogi. Częściej uwagę zwracają kamienne tablice z przykazaniami na dachu synagogi albo hebrajskie słowa, znajdujące się nad portalem: „I niech mi uczynią świątynię, abym mógł mieszkać między nimi”.
Po wejściu do środka uderza nietypowe ustawienie przestrzeni, gdzie znacznie wyodrębnione są trzy nawy, nad wiernymi góruje ambona, a podwyższenie z pulpitem do czytania Tory łudząco przypomina ołtarz, ponieważ znajduje się na końcu nawy głównej i wznoszą się nad nim organy (sam Franz Liszt dawał tutaj koncert). To kolejny element świadczący o swoistym wymieszaniu tradycji chrześcijańskiej z żydowską w synagodze Dohány.
Nad głowami odwiedzających wiszą potężne żyrandole, a ściany pokrywają barwne polichromie. Ta ogromna przestrzeń o powierzchni 1200 m² może pomieścić do 5 tys. osób, mając 3000 miejsc siedzących i 2000 stojących, zawdzięczając dodatkowe miejsca piętrowym krużgankom. Szczególnie ważna jest ich pojemność podczas modlitwy, kiedy to wciąż zachowywany jest podział wiernych – mężczyźni zajmują miejsca na parterze, a kobiety miejsca na krużgankach.
Centrum judaizmu neologicznego i Muzeum Żydowskie
Warto wiedzieć, że wielka synagoga w Budapeszcie uznawana jest za centrum judaizmu neologicznego, czyli nurtu judaizmu, który powstał na Węgrzech w 2. poł. XIX wieku. Dlatego właśnie pulpit do czytania Tory umieszczony jest z przodu synagogi oraz znajdziemy tu organy. Szczególnym elementem było również zastąpienie języka jidysz językiem węgierskim.
Przy okazji zwiedzania żydowskiego domu modlitwy w Budapeszcie, warto również zajrzeć do Muzeum Żydowskiego w sąsiednim budynku oraz do ogrodu, gdzie znajdują się pomniki pamięci, m.in. wykonana z metalu płacząca wierzba, na której liściach wypisano nazwiska węgierskich Żydów zamordowanych podczas Holocaustu.
Read more:
Gdzie jest największa drewniana świątynia barokowa świata? W Polsce!
Read more:
Krzyż na tym kościele wyznaczał sam środek Warszawy…
Read more:
Święta Lipka. Historia kultu maryjnego jak z kryminału