10 krajów o największej liczbie katolików na świecie

10 najbardziej katolickich krajów świata – powinno brzmieć to dumnie. Tyle że im głębszy przeprowadzałem na ich temat research, tym bardziej byłem przerażony. Okazuje się bowiem, że za kilkanaście, kilkadziesiąt lat poniższy ranking wyglądać może zgoła inaczej. Spośród 10 krajów o największej na świecie liczbie katolików tylko w jednym ich liczba rośnie…

O miejsce w dziesiątce Kongo walczy z Argentyną i raczej tę walkę wygrywa. Jest to bowiem bodaj jedyny kraj w tym zestawieniu, w którym liczba katolików cały czas rośnie (ma to oczywiście związek z eksplozją demograficzną). Pierwszym chrześcijańskim władcą na tych, rozdrobnionych na liczne księstwa terenach, był Nzinga-a-Nkwu, który w r. 1491 przyjął chrzest z ręki Portugalczyków.

Eksploatacja zasobów i handel niewolnikami przyczyniły się do rozkładu w XIX w. tutejszych państewek, a pod koniec stulecia ziemie dzisiejszego Konga dostały się pod władanie Belgów. Belgijska okupacja (1885-1960), choć często okrutna i oparta na wyzysku, przyniosła ze sobą również ewangelizację ciemiężonych terenów, której efekty, mimo wojen domowych, separatyzmu w prowincjach, zamachów stanu i katastrofalnej sytuacji ekonomicznej, widać do dziś.

Pierwsze lata niepodległości Konga przyniosły serię ataków sfrustrowanej ludności na kojarzone z niedawnym okupantem placówki kościelne, a niechętny Kościołowi pozostawał również rządzący przez przeszło 30 lat dyktator Mobutu Sese Seko (1965-1997). W początkach jego rządów przeprowadzona została nacjonalizacja uczelni katolickich, odejście od europejskich imion chrzcielnych, zniesienie Świąt Bożego Narodzenia oraz wyrugowanie symboli chrześcijańskich z przestrzeni publicznej. Dopiero w połowie lat 70’, gdy niewydolne ekonomicznie państwo nie było w stanie zorganizować publicznego szkolnictwa i opieki zdrowotnej, stosunki z Kościołem uległy pewnej normalizacji. Mimo tego jeszcze w latach 80’ niektóre jego placówki czy szczególnie krytyczni wobec reżimu kapłani, atakowani byli przez prorządowe bojówki.

Dziś pod opieką Kościoła katolickiego pozostaje ok. 50% kongijskiego szkolnictwa, a także wiele szpitali, czy nawet, gwarantujących miejsca pracy, farm i zakładów rzemieślniczych.

Kraj, któremu swoje miejsca w tym rankingu zawdzięcza dziś kilka innych nacji, sam walczy teraz o utrzymanie pozycji w pierwszej dziesiątce. Zgodnie z Listem do Rzymian chrześcijaństwo trafiło do Hiszpanii dzięki św. Pawłowi, który udał się tam po jednej ze swych podróży do Rzymu.

W początkach V w. podbity przez Wizygotów, Półwysep Iberyjski stał się ważnym ośrodkiem herezji ariańskiej, a po umajjadzkich podbojach przełomu VII i VIII w. niemal w całości opanowany został przez muzułmanów (którzy swoją drogą wykształcili tam jednego z późniejszych papieży). Tych drugich udało się całkowicie wyprzeć z Hiszpanii dopiero w 1492 r. po zdobyciu Grenady. W międzyczasie na Półwyspie znacząco wzrastała liczba osób wyznania mojżeszowego.

Zjednoczona w 1469 r. Hiszpania przez cały XVI i XVII w. pozostawała pod władaniem silnie przywiązanej do wiary katolickiej dynastii Habsburgów, a wysyłane stąd do Nowego Świata misje (głównie jezuickie) w przeważającej mierze przyczyniły się do ewangelizacji dwóch amerykańskich kontynentów. W tym czasie złą (w sporej mierze na wyrost) sławę zdobywała również tutejsza inkwizycja.

Trudne chwile przyniosły hiszpańskim katolikom czasy Drugiej Republiki (1931-1939), gdy z ręki komunistów i anarchistów życie straciło niemal 7 tys. kapłanów (kilkuset z nich wynieśli na ołtarze Jan Paweł II i Benedykt XVI) i kilkadziesiąt tysięcy wiernych (szacunki od 38 przez 72 aż po 110 tys.), a ok. 2 tys. kościołów stanęło w ogniu.

Współczesna Hiszpania, podobnie zresztą jak kolejne kraje w tym zestawieniu, boryka się ze spadkiem religijności, zwłaszcza wśród młodych, a wielu Hiszpanów dystansuje się od Kościoła również ze względu na niejednoznaczną postawę części hierarchów w dobie rządów gen. Franco.

O chrzcie Polski, obronie Jasnej Góry, ślubach lwowskich czy statusie przedmurza chrześcijaństwa dużo można by pisać. Tak zresztą jak i o nieoczywistej w XVI w. tolerancji religijnej, mimo której kraj zachował dość jednorodną wyznaniową tożsamość. 

Nie zburzyły tej tożsamości XI-wieczna rekcja pogańska, XVI-wieczna reformacja, ani XX-wieczne hitlerowskie i komunistyczne prześladowania, a iskra Miłosierdzia Bożego, która wyszła z naszego kraju, zapala dziś dusze na całym świecie.

Trudno w tym kontekście uznać jednak za pozytyw fakt, że odsetek osób uczestniczących we Mszy świętej i przystępujących do sakramentów, a także powołań, choć spada, to jednak wolniej niż np. w krajach Europy Zachodniej.

Liczba katolików we Francji porównywalna jest z liczbą wiernych w kolejnej w rankingu Kolumbii, stanowi jednak mniejszy niż w południowoamerykańskim kraju odsetek populacji. Szybszy niż w Kolumbii jest również we Francji spadek liczby wiernych.

Prowansalska tradycja początki ewangelizacji tych terenów przypisuje św. św. Marcie, Marii i Łazarzowi z Betanii, którzy po śmierci i Wniebowstąpieniu Chrystusa uciec mieli z Ziemi Świętej w obawie przed prześladowaniami i po przepłynięciu łodzią Morza Śródziemnego wylądowali na południowym wybrzeżu Francji. Potwierdzona pisemnie obecność chrześcijan na tych ziemiach to już połowa II w., gdy ok. r. 150 biskupem Lyonu został (stracony później wraz z 47 towarzyszami) Fotyn.

Zjednoczenie ludów frankijskich w coś na kształt państwa francuskiego również powiązane jest w pewien sposób z chrztem, jaki przyjął w Boże Narodzenie r. 496 pierwszy wspólny dla Franków książę - Chlodwig (aczkolwiek metody jakimi dokonał on zjednoczenia dalekie były od chrześcijańskich).

W kolejnych latach znaczenie Francji jako państwa katolickiego w dalszym ciągu rosło - to Frankom zawdzięczamy ocalenie ósmowiecznej Europy przed ekspansją arabską (bitwa pod Poitiers w 732 r.), to z frankijskiej arystokracji wywodzili się liczni przywódcy kolejnych krucjat, to we Francji wreszcie osiedli na 68 lat (1309-1377) papieże zagrożeni w Rzymie przez ruchy plebejskie i część włoskich purpuratów.

To jednak również Francja stała się pierwszą ofiarą masowych antyklerykalnych i antyreligijnych wystąpień, gdy w dobie rewolucji francuskiej wielu kapłanów i wiernych straciło swe życie pod ostrzem gilotyn jedynie z powodu przynależności religijnej. I choć po upadku rewolucji prześladowania ustały, a kraj za rządów Burbonów stał się nawet na powrót stricte katolicką monarchią, to robotnicze, chłopskie i mieszczańskie ruchy antyreligijne, kojarzące katolicyzm z opresywnymi rządami wyższych warstw społecznych, doprowadziły finalnie (w 1905 r.) do wprowadzenia ścisłego rozdziału Kościoła od państwa, która to zasada restrykcyjnie przestrzegana jest aż po dziś dzień.

Jeśli zaś nawiązywać do obecnej sytuacji religijnej Francji, wspomnieć trzeba koniecznie, iż jest to kraj o najdynamiczniejszym w Europie Zachodniej przyroście liczebnym i procentowym muzułmanów.

Podobnie jak cała Ameryka Łacińska, również i dzisiejsza Kolumbia zawdzięcza swą ewangelizację europejskim kolonizatorom. Pierwszą Mszę na tym terenie odprawiono w roku 1508, a w 1534 r. w Santa Marta, najstarszym z tutejszych miast, erygowano pierwszą diecezję.

Przez kolejne 3 wieki równolegle z ewangelizacją (a także eksploatacją) tych ziem postępowała również rozbudowa systemu katolickiego szkolnictwa i opieki zdrowotnej, i nawet uzyskanie przez kraj niepodległości w r. 1819 nie zmieniło zasadniczo statusu wyznania. Oficjalny status Kolumbii jako kraju katolickiego zmieniła dopiero nowa konstytucja kraju z r. 1991.

Ostatnie lata przynoszą jednak spadek liczby wiernych utożsamiających się z katolicyzmem, głównie na rzecz wspólnot protestanckich typu pentekostalnego.

Historia włoskiego katolicyzmu nierozłącznie wiąże się z historią narodzin i rozwoju chrześcijaństwa jako takiego i nadaje się raczej na przedmiot książkowych monografii niż krótkich, galeryjnych notek, a początków jej doszukiwać należałoby się jeszcze w Dziejach Apostolskich i rzymskich wyprawach św. Pawła.

To trzy wieki męczeństwa i prześladowań, a następnie szybki awans od miana religii tolerowanej (edykt mediolański z 313 r.) i wreszcie państwowej (edykt Teodozjusza Wielkiego z 392 r.). To wreszcie przeszło 11 wieków istnienia Państwa Kościelnego, które, aż do zjednoczenia Włoch w 1870 r., zajmowało pokaźne połacie Półwyspu Apenińskiego i dziesiątki sanktuariów.

A społeczeństwo? Dzisiejsze Włochy to, prócz ok. 50 mln ochrzczonych (niekoniecznie jednak praktykujących), rekordowa liczba parafii (25 694) oraz kapłanów (ok. 45 tys.,), a także rosnąca liczba apostatów i ateistów. No i, sięgając do statystyki historycznej, 212 papieży ;-).

Stany Zjednoczone, choć od swego początku budowane przy zasadniczym udziale wspólnot chrześcijańskich, nigdy nie były krajem, w którym dominowałby katolicyzm. Z uwagi jednak na znaczące rozdrobnienie denominacji protestanckich katolicy pozostają najliczniejszą zunifikowaną grupą wyznaniową w kraju.

Historycznie, tereny dzisiejszego USA podzielić można w pewnym uproszczeniu pomiędzy misje hiszpańskie (na południu) i francuskie (na północy). Znaczący wzrost liczby katolików w tym kraju notujemy jednak dopiero od połowy XIX w., gdy do Stanów napływać zaczęli masowo imigranci z Włoch, Irlandii i Polski, co spowodowało zresztą pewien opór wśród grup protestanckich fundamentalistów (z polityczną reprezentacją w postaci Partii Nic Niewiedzących).

Po II Wojnie Światowej liczba katolików uległa tu dalszemu wzrostowi, głównie wskutek imigracji z Meksyku i pozostałych krajów Ameryki Łacińskiej. Swoistym zwieńczeniem tej tendencji był wybór pierwszego katolika na stanowisko Prezydenta Stanów Zjednoczonych. Został nim, zaprzysiężony w 1961 r., John Kennedy (wówczas zresztą również dochodziło do protestów ze strony radykalnych wspólnot protestantów).

Tak na marginesie przypomnieć też warto, że do Boga odnosi się oficjalnie zatwierdzone w 1956 r. motto Stanów Zjednoczonych.

Bastion azjatyckiego katolicyzmu, Filipiny, to kolejny po Kolumbii kraj zewangelizowany w XVI w. przez Hiszpanów. Pierwsza na tych terenach Eucharystia celebrowana była w Zmartwychwstanie Pańskie roku 1521, a opis tej uroczystości zachował się do naszych czasów dzięki Wenecjaninowi Antonio Pigafetcie, który towarzyszył jako kronikarz Ferdynandowi Magellanowi.

W kolejnych latach wyspy dzisiejszych Filipin stały się przedmiotem rywalizacji między misjonarzami hiszpańskimi, a portugalskimi; ewangelizacja tu przebiegała jednak początkowo dużo wolniej niż w krajach Ameryki Łacińskiej, a elementy tradycji katolickiej nader często włączane były w lokalne systemy wierzeń.

Po przejęciu kontroli nad wyspami przez Stany Zjednoczone (1898) nastąpiło znaczące rozluźnienie więzi między Kościołem a państwem, a działalność misyjną na archipelagu rozpoczęły liczne wspólnoty protestanckie.

Duże znaczenie dla życia religijnego mieszkańców dzisiejszych Filipin ma duchowość charyzmatyczna, a także nabożeństwo maryjne. Tutaj też corocznie organizowana jest największa prawdopodobnie procesja katolicka na świecie.

Katolicyzm indiańskim plemionom dzisiejszego Meksyku przynieśli w początkach XVI w. hiszpańscy konkwistadorzy i praktycznie aż do uzyskania przez kraj niepodległości w 1821 r. pozostawał on jedyną legalną religią na tych terenach. Równocześnie jezuiccy misjonarze, prócz pracy ewangelizacyjnej, tworzyli podwaliny pod miejscowy system szkolnictwa i pomocy społecznej.

Radykalne zerwanie sojuszu ołtarza z tronem przyniosły dopiero rządy prezydenta Benito Juareza (swoją drogą dawnego franciszkańskiego wychowanka), który, objąwszy władzę w 1857 r., w dwa lata później zarządził nacjonalizację majątków kościelnych i zniósł uprzywilejowaną państwowo pozycję Kościoła. Dzieła zapoczątkowanego przez Juareza dopełniła rewolucja chłopska z lat 1910-1917, której zwycięstwo doprowadziło do uchwalenia w 1917 r. szeregu antykościelnych przepisów, m.in. zniesienia katolickiego szkolnictwa, zakazu organizowania procesji religijnych i Mszy świętych poza kościołami, prawa państwa do decydowania o liczbie kapłanów w parafii oraz wydalenia zagranicznych misjonarzy.

Kolejne lata to stanowiące odpowiedź na nowe prawo powstanie katolickich Cristeros z lat 1926-1929 (zyskaliśmy wtedy kolejnych kilkudziesięciu świętych i błogosławionych) i okresy naprzemiennie nasilających się i lżejących prześladowań Kościoła. Pewną normalizację przyniosła dopiero nowelizacja konstytucyjna z 1992 r. znosząca większość antyklerykalnych zapisów sprzed 75 lat.

Współcześnie wspólnota katolicka w Meksyku boryka się ze stopniowym spadkiem liczby wiernych, porzucających ją na rzecz protestantów, czy po prostu życia bez Boga. W dalszym jednak ciągu na każdym kroku możemy natknąć się w tym kraju na religijną symbolikę ze wszechobecnymi wizerunkami Matki Bożej z Guadalupe na czele (choć często miesza się ona z żywymi wciąż rytuałami pogańskimi).

Jedyny kraj, w którym populacja katolików z całą pewnością przekracza 100 mln obywateli. Podobnie jak w przypadku Meksyku, wiara w Chrystusa trafiła na tereny dzisiejszej Brazylii wraz z kolonistami (tyle że portugalskimi) na przełomie XV i XVI wieku, a zgodnie z tradycją pierwsza Msza święta na tych ziemiach odprawiona została w Wielkanoc roku 1500. W pół wieku później, w stolicy ówczesnej kolonii, mieście Salvador da Bahia założona została pierwsza diecezja.

Z biegiem czasu stosunki między portugalskimi zarządcami Brazylii, a sprawującymi tam posługę duszpasterską misjonarzami (również, jak wcześniej, głównie jezuitami), uległy jednak zaostrzeniu, głównie wskutek sprzeciwu zakonników wobec rabunkowej eksploatacji tych ziem i złemu traktowaniu niewolników. Po uzyskaniu przez Cesarstwo Brazylii niepodległości (w tym samym czasie, gdy zdobywał ją Meksyk), katolicyzm proklamowany został w 1824 r. jako oficjalna religia państwowa (utrzymał ten status do czasu wprowadzenia nowej republikańskiej konstytucji w r. 1891). W końcu XIX w. przynależność do wiary katolickiej deklarowało niemal 100% obywateli Brazylii, do kraju napływali również licznie imigranci z krajów katolickich Europy (m.in. z Włoch i Polski).

W ostatnich dziesięcioleciach odsetek osób identyfikujących się z katolicyzmem gwałtownie jednak spada. Według szacunków miejscowego episkopatu, tylko od ostatnich badań z 2010 r. populacja wiernych skurczyła się o nawet 15-20 mln. Podobnie jak to było z Meksykanami, coraz więcej Brazylijczyków deklaruje za to przynależność do wspólnot protestanckich (głównie pentekostalnych) oraz, niestety, brak jakiejkolwiek przynależności wyznaniowej.