W przypadku małżeństw mieszanych świadectwo chrztu małżonka jest uznawane za wystarczające. A przy zmianie wyznania wierni nie muszą ponownie przyjmować chrztu.
Siedem największych Kościołów chrześcijańskich w Polsce uznaje wzajemnie udzielany sakrament chrztu. Czy wiesz, że nasz kraj jest pionierem takiego rozwiązania na świecie? Przypominamy historię i szczegóły tego wydarzenia.
Chrzest: podstawowy sakrament Kościoła
Chrzest (gr. βάπτισμα, łac. baptismus – „zanurzenie”) jest pierwszym i podstawowym sakramentem Kościoła. Bez jego wcześniejszego przyjęcia nie jest możliwe przystępowanie do kolejnych sześciu sakramentów życia chrześcijańskiego (bierzmowania, Eucharystii, pokuty i pojednania, sakramentu chorych, kapłaństwa i małżeństwa).
Czytaj także:
Franciszek: chrzest dowodem osobistym człowieka wierzącego
Niezależnie od narosłych przez wieki podziałów w łonie chrześcijaństwa, zdecydowana większość Kościołów uznaje go za fundamentalne misterium, które wprowadza wiernych do wspólnoty i uzdatnia ich do prowadzenia odnowionego życia w miłości oraz łasce Ojca, Syna i Ducha Świętego.
W Ewangelii, podczas nocnej rozmowy z Nikodemem, Chrystus wypowiada znamienne zdanie: „Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci, jeśli się ktoś nie narodzi z wody i z Ducha, nie może wejść do królestwa Bożego” (J 3, 5). Wezwanie do udzielania tego sakramentu Zbawiciel ponowił tuż przed wniebowstąpieniem, przypominając uczniom: „Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego” (Mt 28, 19).
Przezwyciężyć kościelne podziały
Kwestia wzajemnego uznania sakramentu chrztu jest jednym z najważniejszych wyzwań, które stoją przed ruchem ekumenicznym. Szczególny wymiar zyskała ona w Polsce. Dyskusję nad wzajemnym uznaniem chrztu rozpoczęto nad Wisłą już pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku z inicjatywy ówczesnego przewodniczącego Komisji Episkopatu ds. Ekumenizmu biskupa Władysława Miziołka.
Hierarchę zainspirowało ogłoszone po Soborze Watykańskim II przez watykański Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan Dyrektorium Ekumeniczne. Zachęcało ono Kościoły do zbadania możliwości wzajemnego uznania tego sakramentu. W 1971 roku Kościół katolicki skierował w tej sprawie list do Kościołów skupionych w istniejącej od 1942 roku Polskiej Rady Ekumenicznej. Mozolny dialog w tej kwestii trwał blisko trzy dekady, ale zakończył się sukcesem.
Czytaj także:
Jeżeli zbliżamy się do Chrystusa, zbliżamy się też do siebie. Rozmowa z biskupem od ekumenizmu
Porozumienie pomiędzy 7 Kościołami
W 2000 roku to właśnie Polska stała się światowym pionierem uznania chrztu przez Kościoły chrześcijańskie. Dokument „Sakrament chrztu znakiem jedności. Deklaracja Kościołów w Polsce na progu trzeciego tysiąclecia”, podpisany 23 stycznia 2000 roku podczas Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan w ewangelicko-augsburskim kościele Świętej Trójcy w Warszawie, jest owocem długoletniego wysiłku duchownych i wiernych z Kościoła rzymsko-katolickiego oraz sześciu Kościołów należących do Polskiej Rady Ekumenicznej:
- Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego;
- Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP (luteranie);
- Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP (kalwiniści);
- Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego (metodyści);
- Kościoła Starokatolickiego Mariawitów;
- Kościoła Polskokatolickiego.
Chrzest, który łączy Kościoły
Sygnatariusze dokumentu stwierdzili, że stanowi on formę dziękczynienia za ponad tysiącletnią obecność chrześcijaństwa na ziemiach polskich. Kościoły, które podpisały Deklarację, wyraziły zbieżność swojego stanowiska w trzech punktach:
- Chrzest został ustanowiony przez Jezusa Chrystusa. Jest wyjściem z niewoli, wciela w Chrystusa ukrzyżowanego i zmartwychwstałego, wprowadza w Nowe Przymierze, jest znakiem nowego życia w Chrystusie. Prowadzi do jedności w Jezusie Chrystusie, gdzie zostają przezwyciężone podziały ze względu na stan społeczny, rasę czy płeć.
- Sakrament chrztu udzielany jest z wody i Ducha Świętego w imię Trójcy Świętej. Wprowadza on człowieka do Kościoła i stanowi początek życia w Chrystusie, którego celem jest „uwielbienie chwały” Bożej ((Ef 1, 14).
- Wszyscy ochrzczeni ponoszą odpowiedzialność za świadectwo składane Chrystusowi i Ewangelii. Chrzest w Chrystusie jest wezwaniem dla Kościołów, aby przezwyciężyły swoje podziały i w widzialny sposób zamanifestowały swoją wspólnotę.
Kościoły zapowiedziały jednocześnie uznanie ważności chrztu udzielanego przez wspólnoty wszystkich sygnatariuszy. Akt został symbolicznie odnowiony w 2016 roku, podczas uroczystości 1050-lecia Chrztu Polski.
Polska deklaracja zainspirowała wiele krajów i Kościołów do podjęcia podobnych wysiłków. Dokument zapowiadający rozpoczęcie wysiłków w sprawie wzajemnego uznania chrztu zapowiedzieli w ubiegłym roku w Egipcie papież Franciszek i koptyjski patriarcha Aleksandrii, Tawadros II.
Czytaj także:
O co chodziło Lutrowi? W czym Kościół przyznał mu rację?
Kto nie podpisał porozumienia?
Poza porozumieniem pozostają obecnie Kościół Chrześcijan Baptystów RP oraz mniejsze denominacje wyrosłe z ruchu ewangelikalnego. Baptyści docenili co prawda wieloletni wysiłek ekumeniczny Kościołów w Polsce w kwestii wzajemnego uznania chrztu i pozytywnie odnieśli się do samej inicjatywy.
Zgadzając się z dwoma sformułowaniami Deklaracji z 2000 roku – o ustanowieniu chrztu przez Jezusa Chrystusa i o tym, że chrzest powinien być udzielany „z wody i Ducha Świętego”, kwestionują jednak inne wspólne wnioski, np., iż chrzest stanowi wyjście z niewoli, wciela w Chrystusa ukrzyżowanego i zmartwychwstałego, wprowadza w Nowe Przymierze oraz pozostaje znakiem nowego życia w Chrystusie.
Zdaniem baptystów, skutki te dzieją się tylko za pomocą niewidzialnej i niepojętej łaski Bożej, niezależnie od jakiegokolwiek działania człowieka i misterium sakramentalnego Kościoła.
Gdy ktoś zmienia wyznanie
Obok doniosłego znaczenia teologicznego wspólne uznanie chrztu ma ważne znaczenie praktyczne. Dotyczy ono szczególnie przypadków konwersji pomiędzy różnymi Kościołami. Dokonujący jej wierni nie muszą więc powtórnie przyjmować tego sakramentu w nowym Kościele – w przypadku konwersji do Kościoła katolickiego lub Cerkwi prawosławnej odbywa się ona poprzez sakrament spowiedzi i Eucharystii.
Wzajemne uznanie chrztu ma również swoje znaczenie przy zawieraniu małżeństw mieszanych – świadectwa chrztu z macierzystych Kościołów osób pragnących zawrzeć taki związek nie mogą być od tej pory podawane w wątpliwość lub uznawane za niewystarczające do kanonicznej formy małżeństwa.
Czytaj także:
Dlaczego chrześcijanie nie mogą wspólnie świętować Wielkanocy?