Ponad połowa dzieci w Polsce ma kontakt z pornografią do 12 roku życia, a 15 proc. chłopców w II i III klasie gimnazjum ogląda takie treści ponad 30 razy w miesiącu – wskazują badania Instytutu Profilaktyki Zintegrowanej.
Pornografia – trudna rozmowa z dzieckiem?
Barbara Stefańska: Ponad połowa dzieci w Polsce ma kontakt z pornografią do 12 roku życia, a 15 proc. chłopców w II i III klasie gimnazjum ogląda takie treści ponad 30 razy w miesiącu – wskazują badania Instytutu Profilaktyki Zintegrowanej. Jak rodzice mogą ochronić dziecko przed kontaktem z pornografią?
Izabela Karska*: Kluczowa jest świadomość rodziców; po pierwsze – jak brutalna i wulgarna jest współczesna pornografia, a po drugie – jak łatwo nawet kilkuletnie dziecko może natknąć się na nią w internecie. W dzisiejszych czasach nie jest możliwe całkowite odcięcie dziecka od sieci.
Jeśli nawet nie kupimy mu smartfona czy komputera, do internetu podłączone są również konsole do gier i nowoczesne telewizory. Poza tym dziecko nie żyje w próżni; komórkę lub tablet mają koledzy i koleżanki. Świadomy rodzic może porozmawiać z dzieckiem i, stosownie do wieku, uprzedzić je, na co może natknąć się w internecie. Ponadto warto uruchomić ochronę rodzicielską na urządzeniach, do których dostęp ma dziecko oraz na routerze, który rozprowadza internet w domu.
W jaki sposób podjąć rozmowę z dziećmi o pornografii, szczególnie jeśli w rodzinie są trudne relacje?
Temat seksualności jest trudny, rodzi bezradność, bo nie wiemy, jak o niej mówić, jakiego słownictwa używać, bo nikt z nami – gdy byliśmy dziećmi – takich rozmów nie prowadził. Szczególnie trudno mówić o sferach naszej intymności, kiedy w rodzinie brak jest poczucia bezpieczeństwa i zaufania, a młody człowiek nie potrafi się przed rodzicem otworzyć i generalnie od rozmów ucieka.
Pornografia nie może być jednak tematem tabu w domu, skoro spora część dzieci i młodzieży ma z nią regularnie kontakt. A dziecko musi wiedzieć, że może z problemem pornografii zwrócić się do rodziców i uzyska od nich wsparcie.
Przygotuj się do rozmowy o pornografii
Jakie bariery muszą pokonać rodzice, aby poruszyć ten temat z dziećmi?
Najczęściej rodzice nie wiedzą, kiedy i jak zacząć taką rozmowę. Bywa, że trudno do niej namówić np. dorastające dziecko. Barierą jest poczucie wstydu, brak wystarczających kompetencji, wiedzy czy umiejętności przekazania tych treści w języku zrozumiałym dla dziecka. Rodzice są zresztą często przekonani, że temat pornografii nie dotyczy ich dzieci. Badania pokazują jednak coś zupełnie innego. Rodzice powinni pamiętać o tym, że zarówno ciekawość jak i rówieśnicy, prędzej czy później, wprowadzą dziecko w tę tematykę, dlatego najlepiej, aby stało się to za naszą wiedzą i zgodą.
Pocieszające są wyniki badań przeprowadzone na polskich gimnazjalistach (Instytut Profilaktyki Zintegrowanej). Okazuje się, że dla chłopców i dziewcząt głównym źródłem wiedzy o miłości i autorytetem w tej sprawie są rodzice. Podjęcie więc takiej rozmowy, będzie dla dziecka sygnałem, że może do nas przyjść i zapytać, i nie zostanie wyśmiane ani odrzucone.
Jaką postawę powinni przyjąć rodzice w rozmowach o pornografii?
Podstawa to bycie naturalnym, unikanie dwuznaczności, niedomówień i przede wszystkim wyraźne oddzielenie pornografii od zdrowo pojmowanej seksualności, której także nie powinniśmy negatywnie piętnować. Rodzice wielokrotnie zdradzają, że nie rozpoczynają rozmów o pornografii w obawie przed rozbudzaniem u dziecka ciekawości nią. W takiej sytuacji, o wiele lepiej jest być pierwszym źródłem informacji, zanim takich informacji dostarczy internet.
Dzieci są ciekawe
W jakim wieku najlepiej jest poruszyć ten temat?
Badania polskich gimnazjalistów pokazały, że większość chłopców i spora część dziewcząt ma do czynienia z pornografią już w wieku 12 lat. Rodzice powinni więc ten moment uprzedzić, przygotowując i siebie, i dziecko.
Wspaniale, jeśli udaje się o seksualności człowieka porozmawiać z dzieckiem jeszcze wcześniej, zanim pojawi się temat pornografii. Wprowadzenie dziecka w świat intymnych relacji międzyludzkich powinien być nieodłącznym elementem wychowania, ale bywa, że takie rozmowy pojawiają się dopiero w wieku dojrzewania dzieci. Warto je rozpocząć już w okresie późnego wieku przedszkolnego i w wieku wczesnoszkolnym.
Zazwyczaj, jeśli nie zrobią tego rodzice, pierwsze informacje o intymnym życiu człowieka dzieci otrzymują w szkole ok. 10 roku życia. Zachęcamy rodziców do szukania informacji i podejmowania rozmowy z dzieckiem wcześniej, a już na pewno kiedy zaczyna zadawać pytania związane z tą sferą życia. Bardzo ważne jest docenienie dziecięcej ciekawości i tego, że z pytaniami o seksualność i relacje przychodzi do nas.
Jakie inne rozwiązania można zastosować, by zmniejszyć ryzyko kontaktu z pornografią?
Mamy pewien wachlarz technicznych zabezpieczeń przed pornografią. Nie bez znaczenia są też reguły jakie obowiązują w domu. Zanim więc elektronika w postaci komputera, tabletu, telefonu czy konsoli przejmie kontrolę nad czasem dziecka, warto wspólnie ustalić pewne zasady korzystania z tych urządzeń. W zależności od wieku dziecka określmy konkretne dni i czas korzystania z internetu i urządzeń, a bardziej szczegółowo zasady dotyczące gier komputerowych, portali społecznościowych, czy odwiedzania stron www. Im wcześniej takie zasady wprowadzimy, tym lepiej.
Trzeba pamiętać, że jasno określone zasady dają dziecku poczucie bezpieczeństwa i budują autorytet rodziców. Może to być też świetny pretekst do rozmowy ze starszymi dziećmi na temat treści, z jakimi może już się zetknęły w sieci.
Potrzeba coraz silniejszych bodźców
Czy pornografia jest rzeczywiście tak szkodliwa jak alkoholizm czy narkomania i wpływa na dorosłe życie?
Oglądanie pornografii powoduje gwałtowny skok poziomu dopaminy (hormonu przyjemności i nagrody) w mózgu. W takiej sytuacji mózg szuka „nowej” równowagi, podnosząc tolerancje na dany środek lub zachowanie. Efektem jest potrzeba coraz silniejszych bodźców, by uzyskać wcześniejszy poziom przyjemności. W przypadku pornografii prowadzi to do oglądania coraz częściej i coraz bardziej brutalnej pornografii wraz z masturbowaniem się.
Dopamina działa na ten obszar mózgu, który odpowiada za tzw. czynności wyższe, czyli myślenie, percepcję, pamięć czy rozumienie konsekwencji własnych działań. Pod wpływem nadmiaru jej wydzielania, komórki tej części mózgu ulegają zniszczeniu, skurczeniu, co upośledza wyżej wymienione czynności. Badania wskazują, że użytkownik pornografii, który nie ukończył jeszcze 25 roku życia, narażony jest na zmniejszenie się komórek płata czołowego mózgu, zanim jeszcze miały one szansę poprawnie się rozwinąć.
Ponadto pornografia tworzy błędne wyobrażenie o tym, jak powinno wyglądać współżycie seksualne w przyszłości. Zaburza rozumienie intymności, szacunku do drugiej osoby i wdrukowuje w chłopcach przekonanie, że kobiety chcą być traktowane tak, jak na filmach. Osoby mające problem z pornografią bardzo często przejawiają społeczne i emocjonalne wycofanie, rozdrażnienie. Ich plan dnia ulega zmianie, bo większość czasu i uwagi pochłania pornografia.
*Izabela Karska – psycholog, pracuje w Stowarzyszeniu Twoja Sprawa, które prowadzi kampanię edukacyjną Bez pornografii.
Na stronie www.bezpornografii.pl można znaleźć nagrania audio prezentujące przykładowe rozmowy z dziećmi o pornografii, wskazówki dotyczące ochrony przed pornografią oraz zamówić profesjonalne szkolenie.