Oswojenie się z nową rzeczywistością wymaga czasu i przeżycia żałoby, która najczęściej dzieli się na pięć etapów.
Śmierć bliskich – najtrudniejsze wydarzenie
Śmierć bliskiej osoby znajduje się na szczycie listy najbardziej stresujących wydarzeń w życiu. Doświadczenie straty wraz ze świadomością, że tu, na ziemi, spotkanie nie jest już możliwe, wyzwala liczne i silne emocje – tęsknotę, żal, smutek, gniew, lęk, niepokój. Uświadamia też kruchość życia i śmiertelność, o której na co dzień się nie myśli. To wszystko prowadzi do ogólnego rozbicia emocjonalnego i konieczności zorganizowania swojego życia na nowo i bez osoby, która odeszła.
Oswojenie się z nową rzeczywistością wymaga czasu i przeżycia żałoby, którą Elisabeth Kubler-Ross podzieliła na pięć etapów:
- zaprzeczenie i szok,
- dezorganizacja zachowania,
- bunt,
- smutek i depresja,
- akceptacja i pogodzenie się ze stratą.
Czytaj także:
Żałoba. Jakich słów pocieszenia unikać
I etap żałoby: szok i zaprzeczenie
Faza szoku i zaprzeczenia następuje po dowiedzeniu się, że ktoś bliski nie żyje. Na tym etapie, często pojawia się poczucie odrealnienia, niedowierzanie, że to dzieje się naprawdę. Osoba przeżywająca stratę może działać jak automat. Zachowywać się tak, jakby ta sytuacja jej nie dotknęła. Może też sprawiać wrażenie otępiałej, nieobecnej.
Co możesz zrobić: Możesz wspierać osobę w żałobie przy załatwianiu formalności lub zadbać, aby miała co jeść (zrobić jej zakupy, ugotować obiad). Najważniejsze jest jednak to, abyś jej nie oceniał za brak wrażliwości. Emocje pojawiają się później.
Czytaj także:
Śmierć dziecka – czy to może mieć jakiś sens?
II etap żałoby: dezorganizacja zachowania
Następna pojawia się dezorganizacja zachowania. Emocje smutku, żalu, tęsknoty zaczynają dochodzić do głosu i powodują, że czasem trudno osobie przeżywającej żałobę sprostać codziennym obowiązkom. Jej myśli i emocje są skoncentrowane na osobie zmarłej. Może doświadczać poczucia winy lub krzywdy, a także izolować się od innych.
Co możesz zrobić: Po prostu bądź i słuchaj. Taka osoba potrzebuje przeżyć swoje emocje, opowiedzieć o nich, zostać wysłuchaną i zrozumianą. Tak naprawdę często wystarczy twoja życzliwa obecność. Nie pocieszaj na siłę, ani nie próbuj jej rozweselać. Towarzyszenie to największy dar, jaki możesz dać.
III etap żałoby: bunt
Kolejnym etapem jest bunt. Osoba przeżywająca stratę bliskiej osoby zaczyna doświadczać różnych rodzajów złości, którą ukierunkowuje na Boga, los, a nawet na osobę zmarłą. Może ją też kierować na siebie. Złości może towarzyszyć zazdrość o szczęście innych osób, a nawet zawiść.
Co możesz zrobić: Nie wchodź w polemiki. Osoba na etapie buntu nie będzie skłonna do dyskusji. Możesz za to stawiać granice z miłością, pokazując jej momenty, gdy zapędza się w swojej złości. Możesz też próbować delikatnie zmienić jej perspektywę, np. pokazując, że warto docenić czas, który miała ze zmarłym, a nie koncentrować się na tym, co straciła. Pamiętaj jednak, że próby zmiany perspektywy mogą spowodować, że złość zostanie ukierunkowana na ciebie. Na tyle, na ile umiesz, nie bierz tego do siebie.
Czytaj także:
I że Cię nie opuszczę aż do śmierci – ciąg dalszy historii Emily Meyers
IV etap żałoby: smutek i depresja
Po złości pojawia się smutek i depresja. Osoba przeżywająca żałobę jest pogrążona w żalu i smutku – nic jej nie cieszy. Zaniedbuje siebie i relacje z innymi. Przyszłość widzi w czarnych barwach. Ponownie, jak w przypadku dezorganizacji zachowania, pojawia się uczucie zmęczenia i wyczerpania. Taka osoba może czuć się niezrozumiana i opuszczona przez innych.
Co możesz zrobić: Unikaj stwierdzeń w stylu ogarnij się, ile można przeżywać żałobę. Najlepszą rzeczą, którą możesz zrobić, to okazać akceptację, zrozumienie i miłość takiej osobie. Po prostu z nią być. Jest to bardzo trudne, ale często okazuje się pomocne w poradzeniu sobie ze smutkiem i depresją.
V etap żałoby: akceptacja
Na koniec pojawia się akceptacja i pogodzenie się ze stratą. To jak wyjście z tunelu. Osoba przeżyła stratę i jest gotowa wrócić do życia towarzyskiego, rodzinnego i zawodowego. Ma w sobie również gotowość do budowania swojego życia na nowo, już bez bliskiego, który odszedł. Dlatego też często podejmuje ona nowe role i zadania.
Co możesz zrobić: Uciesz się, że bliska ci osoba przeżyła stratę. Nie wracaj w rozmowach do jej zachowania na wcześniejszych etapach radzenia sobie z żałobą. Bądź przy niej i wspieraj ją w budowaniu życia na nowo.
Czytaj także:
Moja mama umarła i zabrała cząstkę mnie. Dlaczego Bóg wtedy milczał?